Een aanslag op de gewetensvrijheid van de arts. Zo noemde filosoof en godsdienstwetenschapper Jonathan Lambaerts het recente voorstel van de Belgische federale regering om abortus uit het strafwetboek te halen. In het Vlaamse tijdschrift Knack schreef hij deze week dat het voorstel niet zo „symbolisch” is als sommigen doen voorkomen. Het houdt namelijk ook in dat een arts met gewetensbezwaren rond abortus verplicht wordt door te verwijzen naar een collega, wat hij nu nog niet hoeft.

Het breed levende gevoel dat het slechts om een symbolische stap gaat is echter wel te begrijpen. Abortus is in België sinds 1990 immers toegestaan en zo’n 20.000 vrouwen ondergaan jaarlijks een zwangerschapsafbreking zonder dat ze juridisch in de problemen komen. Strikt genomen is abortus in België echter nooit gelegaliseerd, maar slechts onder voorwaarden toegestaan. Concreet betekent dit dat een abortus die niet aan de voorwaarden voldoet, nog altijd strafbaar is.

Die voorwaarden bepalen onder meer dat een vrouw zich in een „noodtoestand” moet bevinden, wil ze in aanmerking komen voor een abortus. Ze mag bovendien niet langer dan twaalf weken zwanger zijn en moet zich laten informeren over alternatieven: het kind toch houden of adoptie. Na consultatie van een arts geldt daarnaast een verplichte bedenktijd van zes dagen.

Geen misdaad

Die situatie is progressief België al lange tijd een doorn in het oog. Ze willen abortus uit de sfeer van misdaad halen en als ”reguliere” medische ingreep reguleren. „Het moment is aangebroken om vrouwen die voor abortus kiezen te steunen met een wet die aan hun behoeften beantwoordt, zonder hindernissen of schuldgevoel”, stelde een lange reeks van wetenschappers en politici in april in een opiniestuk in de krant De Standaard.

De Belgische coalitie, bestaande uit liberalen, christendemocraten en Vlaams-nationalisten, presenteerde vorige week een compromisvoorstel dat aan een deel van de bezwaren tegemoet moet komen. Zo verdwijnt abortus wat de coalitie betreft uit het strafwetboek en wordt een arts die geen abortus wil uitvoeren, anders dan nu, verplicht door te verwijzen naar een collega. Tegelijk blijft de maximale termijn van twaalf weken echter behouden, evenals de verplichte wachttijd van zes dagen.

Ruilhandel

Onderdeel van het akkoord is ook dat er op korte termijn een wetsvoorstel komt over de wettelijke erkenning van doodgeboren kinderen, een oude wens van de christendemocratische CD&V. Officieel houdt deze regeling geen direct verband met het schrappen van abortus uit het wetboek van strafrecht, maar commentatoren zien het als een staaltje ruilhandel binnen de coalitie. Duidelijk is dat CD&V naar haar achterban wel iets heeft uit te leggen met het voorstel om abortus uit het strafwetboek te halen.

De partij probeerde de gemoederen in eigen achterban te sussen door te benadrukken dat abortus dan wel uit het wetboek van strafrecht gehaald zal worden, maar in een aparte wet zal worden ondergebracht. CD&V-minister Koen Geens van Justitie onderstreepte bovendien dat het akkoord niet betekent dat abortus nu als een normale medische handeling zal gelden.

Het kon de Belgische bisschoppen niet overtuigen. Direct na de presentatie van het akkoord liet de bisschoppenconferentie al weten dat te betreuren. Abortus „riskeert een medische ingreep als een andere te worden”, stelden de geestelijken. „Het wordt een recht. Wie er vragen bij stelt of wie abortus weigert, zal zich moeten verantwoorden.”

Aan de andere kant van het spectrum toonden ook linkse politici en wetenschappers zich ontevreden over het akkoord. „De tekst mist de kans op een essentiële stap vooruit inzake het recht op abortus”, stelden tientallen ondertekenaars van een manifest in De Standaard. Ze hekelden het feit dat er toch voorwaarden en dus sancties blijven bestaan.

Het woord is nu eerst aan het parlement, maar hoe dan ook is het abortusdebat nog niet voorbij.

Hoewel abortus sinds 1990 in België mogelijk is, staat het nog altijd in het wetboek van strafrecht. Zeven op de tien Belgen weten dat niet, bleek recent uit onderzoek. Foto: mars voor het leven in Brussel, maart 2014. beeld AFP, Nicolas Maeterlinck