Spelen is van cruciaal belang voor de ontwikkeling van kinderen. Kinderen met een ernstige fysieke beperking kunnen echter problemen ervaren, zoals bij het vasthouden en bedienen van speelgoed of bij de toegankelijkheid van speeltuinen of speelpleinen. Ze hebben daardoor vaak ondersteuning nodig van bijvoorbeeld zorgprofessionals.

Spelactiviteiten kunnen gedeeltelijk of zelfs geheel onmogelijk zijn voor kinderen met een ernstige fysieke beperking. Ontwikkelingen op het gebied van technologie en ICT creëren echter nieuwe kansen voor deze doelgroep, waardoor hun spelmogelijkheden worden vergroot.

Gelet op de voortdurende ontwikkelingen op het gebied van robotica in de gezondheidszorg en het onderwijs heb ik promotieonderzoek gedaan naar de gebruiksvriendelijkheid en toepasbaarheid van robots bij kinderen met een ernstige fysieke beperking.

Technologieën

Uitvoerig literatuuronderzoek gaf inzicht in recente ontwikkelingen en studies op het gebied van ICT en robotica ter ondersteuning van het spel van genoemde kinderen. Dit bracht 27 verschillende technologieën aan het licht: acht robots, vijftien virtualrealitysystemen en vier computersystemen. Vijf systemen, allemaal robots, beantwoorden aan het doel: kinderen met een ernstige fysieke beperking ondersteunen bij hun spel. De andere systemen zijn ontwikkeld om te werken aan een specifiek doel of probleem, waarbij gebruik wordt gemaakt van spel als middel.

De meeste technologieën hebben slechts één bedieningsmogelijkheid. Daarnaast zijn ze duur en is de beschikbaarheid gering, wat het voor ouders, therapeuten of onderwijzers in het speciaal onderwijs praktisch onmogelijk maakt om deze producten aan te schaffen en ermee te werken.

Revalidatie

Ik onderzocht de toepassingsmogelijkheden van robot Iromec in de revalidatie en het speciaal onderwijs voor kinderen met een ernstige fysieke beperking. Robot Iromec is bedoeld als een sociale mediator die kinderen met beperkingen toegang biedt tot verschillende spelvormen, van solitair spel tot sociaal en coöperatief spel.

Uit mijn onderzoek blijkt dat de bestaande spelscenario’s van de Iromec zeker bruikbaar zijn. Dit geldt met name als het gaat om bewegingsfuncties, het leren en toepassen van kennis en de interactie tussen kind en zorgprofessional tijdens het spelen.

Om de toepassingsmogelijkheden van robot Iromec ter ondersteuning van spel voor kinderen met een ernstige fysieke beperking nader te verkennen, hebben elf kinderen met een fysieke beperking tussen de 2 en de 8 jaar twee maanden deelgenomen aan enkele sessies met deze robot.

Daarbij werd gekeken naar gebruiksvriendelijkheid, haalbaarheid, eventuele barrières voor kind en therapeut en naar het effect van de robot op de ”playfulness” (spelplezier) en op het behalen van gestelde doelen voor de kinderen.

De robot blijkt op deze terreinen een positieve bijdrage te leveren. Helaas maken de beperkte aanpasbaarheid, uitbreidbaarheid en technische stabiliteit van het robotplatform het onmogelijk om de Iromecrobot breed toe te passen in de dagelijkse praktijk van revalidatie en speciaal onderwijs.

Motivatie

Ook onderzocht ik het nut van een zogenoemde ZORA-robot in de revalidatie en het speciaal onderwijs voor kinderen met een ernstige fysieke beperking. Robot ZORA wordt onder meer ingezet in woon-zorgcentra, voor de activering van ouderen, en op scholen bij jonge autistische kinderen.

De onderzoeksresultaten laten zien dat robot ZORA zeker kan bijdragen aan het behalen van therapeutische en onderwijsdoelen. Zorgprofessionals zien voor deze robot vooral een rol weggelegd bij bewegingsvaardigheden, communicatieve en cognitieve vaardigheden. Daarnaast kan de ZORA volgens hen bijdragen aan het overkoepelende doel: motivatie, concentratie en initiatief uitlokken en de aandachtsspanne van de kinderen verbeteren. Als geschiktste rollen van de ZORA-robot noemen zij die van motivator, beloner en instructeur.

Geconcludeerd kan worden dat robots veelbelovende en waardevolle bijdragen kunnen leveren aan spel en het halen van doelen, zowel in revalidatiecentra als in het speciaal onderwijs, voor kinderen met een ernstige fysieke beperking. Ze bieden nieuwe kansen en mogelijkheden voor niet alleen de kinderen maar ook de zorgprofessionals.

De auteur is onderzoeker aan het lectoraat ondersteunende technologie in de zorg en het lectoraat voeding, leefstijl en bewegen van Zuyd Hogeschool. Dit artikel is een impressie van haar proefschrift: ”The next generation of play. Robots to support play in rehabilitation and special education for children with physical disabilities”, waarop zij op 4 juli promoveerde. Zie voor het volledige proefschrift: rd.nl/nextgeneration. Meer informatie: renee.vandenheuvel@zuyd.nl.