Drie moeders aan de wieg van refoschool in Schotland
Schotse kerken zijn huiverig voor christelijke scholen. We moeten het zoutende zout niet wegnemen uit de samenleving, vinden ze. Toch verlangde de in Nederland geboren Janneke Fraser-van Panhuis (38) naar reformatorisch onderwijs voor haar kinderen. En dat kwam er, na veel gebed.
De eerste leraar werd benoemd toen de school slechts 1000 pond op de bankrekening had. Niet eens genoeg om zijn eerste maandsalaris te betalen. „Vanaf het begin was er ontzettend veel geloof nodig”, vertelt Fraser. „Onze visie is altijd geweest: als God wil dat er een christelijke school komt in Glasgow, dan zal Hij ook voor het geld zorgen. Al het geld ter wereld behoort aan Hem toe. Wil Hij dat we de deuren sluiten, dan draait Hij de geldkraan dicht.” Nooit stond de Sunrise Christian School in het rood. „God is getrouw.”
De geboren Harderwijkse was slechts 17 jaar toen ze als au pair aan de slag ging op het Schotse eiland Lewis. Later liep ze tijdens haar studie sociaalpedagogische hulpverlening stage in de hoofdstad, Edinburgh. Voor haar een bevestiging dat haar toekomst in Schotland lag. Na haar afstuderen emigreerde ze en kreeg ze een baan bij haar oude stageplek, als begeleider van verstandelijk gehandicapten. Zeven jaar daarna ontmoette ze haar man, trouwde en ging wonen in Glasgow.
Fraser was zwanger van haar eerste kind toen christelijk onderwijs een actuele vraag werd. Ouders uit de kerk stuurden hun kinderen naar overheidsscholen. Even overwoog ze haar oudste zoon maar thuis les te gaan geven. Omdat hij een ernstige vorm van autisme bleek te hebben, zag ze daarvan af. „Ik realiseerde me dat ik de immense voorrechten van Nederlandse christenen achter me had gelaten. Daar had ik niet bij stilgestaan toen ik emigreerde. Intussen was ik zo geworteld dat teruggaan geen optie was. Ik voelde me er thuis.”
Verzet vanuit kerk
Op de openbare scholen in Schotland leerden kinderen vroeger nog psalmversjes van christelijke jufs en meesters. Maar hun invloed is de laatste generaties hard achteruitgegaan, vertelt Fraser. „In de negentiende eeuw hebben kerken het bestuur van scholen in handen van de overheid gegeven. Die beloofde de identiteit te handhaven.” Tot voor kort moesten overheidsscholen volgens de wet zelfs een weekopening en -sluiting verzorgen.
Wat je nog merkt van de christelijke identiteit hangt volgens de Schotse moeder erg af van de school, de directeur en de docenten. „De meeste christenen proberen iets van het geloof te laten doorschemeren in de lessen. En bij veel scholen houdt een dominee de weekopening en -sluiting. Maar dat kan ook een vrouwelijke predikant zijn. Ik hoorde pas van een schoolmeester die na de zomervakantie was teruggekomen als vrouw.” Expliciet christelijke scholen zijn er alleen in Edinburgh en op het eiland Lewis.
Schotse kerken vinden dat het aan christenen zelf is om hun geluid te laten horen op openbare overheidsscholen. Vooral oudere predikanten moeten niets hebben van christelijk onderwijs, weet Fraser. Kerken zijn sowieso huiverig voor de verzuiling zoals Nederland die kent. Het wordt alleen maar erger als wij het zoutend zout en het lichtend licht wegnemen uit de samenleving, redeneren ze. „Maar we móéten wel aparte scholen beginnen”, denkt ze. „Ons wordt niet gevraagd om onze kinderen op te offeren aan het getuige zijn in de wereld.”
Ze ziet dat vooral de genderideologie het moeilijk maakt om thuis recht te breien wat de kinderen vanuit Bijbels oogpunt verkeerd aanleren op school. „Je kunt nog wel vertellen dat de evolutietheorie niet klopt. Maar het wordt lastiger als een klasgenoot ineens zegt: Ik ben nu een meisje, en je moet mij ook zo behandelen.”
Bidden en werken
De Free Presbyterian Church, waarbij de Frasers met hun vijf kinderen (9, 7, 6, 4 en 2 jaar) zijn aangesloten, is klein: zo’n 120 leden. „Door Gods voorzienigheid” ontmoette Fraser in 2012 twee andere moeders met dezelfde wens voor een christelijke school. De drie hielden gebedsbijeenkomsten om samen voor een school te bidden. „Tijdens onze eerste ontmoeting grapte ik dat ik de pr wel kon doen en een stichting in mijn geboorteland wilde regelen om geld op te halen. Ik dacht toen nog niet serieus dat een school mogelijk zou zijn. Gelukkig hadden mijn vriendinnen meer geloof dan ik.”
Na een paar maanden begon het trio behalve te bidden ook te werken. Er kwam een visie op papier en er volgden voorbereidingen om een school te stichten. Kerken in Glasgow kregen een uitnodiging voor een bijeenkomst over de mogelijke komst van een christelijke school. „Moet je je voorstellen, van drie moeders!” Twee kerken toonden interesse.
Niet veel later werd er een voorlopig schoolbestuur aangesteld, dat de beginselen vastlegde. In augustus 2014 –twee jaar na de eerste gebedsbijeenkomst– opende de school zijn deuren. Eén leraar gaf er les aan een handvol leerlingen.
Een norm voor het leerlingenaantal was niet nodig voor de start van hun privéschool. „De overheid kijkt alleen naar de kwaliteit bij scholen die ze niet bekostigt.” En daar mankeert het niet aan: al snel kwam de onderwijsinspectie met een positief rapport. Twee jaar na de start stuurden meer ouders hun kind naar de Sunriseschool. „Ook twee ouderlingen uit de kerk. Dat ervaarden we als steun vanuit de gemeente.” Hoewel het kerkverband zelf de school nog altijd niet steunt, kan die wel rekenen op giften van gemeenteleden uit de Free Presbyterian Church.
Open toelatingsbeleid
De drie moeders droomden altijd van meer dan één school. „Dat is hard nodig. De kerken in Schotland zijn zo klein, naar mijn idee omdát het land nooit reformatorische scholen heeft gehad. We hopen en bidden dat God het christelijk onderwijs gebruikt om ons land terug te brengen naar het Evangelie.” Dat kan volgens Fraser alleen als je kinderen bereikt van niet-christelijke ouders. Daarom kent de school een open toelatingsbeleid. „Eigenlijk zijn we een zendingsschool. We willen ook niet-christelijke kinderen onderwijzen naar Gods Woord.” De docenten en het bestuur moeten wel een reformatorische identiteit hebben.
Op de Sunriseschool zit nu één leerling uit een niet-christelijk gezin. De oma van dat meisje, die wel christen is, betaalt het onderwijs van haar kleindochter. Andere kinderen hebben een moeder die studeert voor dominee. „Terwijl we duidelijk reformatorisch zijn. Naast de Bijbelverhalen leren kinderen psalmverzen en vragen uit de Westminster Confession, onze catechismus. We hopen op zo’n goede naam dat meer niet-christelijke ouders overwegen hun kinderen te sturen.” De kleinschaligheid maakt de school aantrekkelijk voor kinderen die moeilijk kunnen leren in een grote klas.
Inmiddels is er een nationaal reformatorisch schoolbestuur opgericht, die bestaande scholen steunt en nieuwe scholen helpt te starten. Dat laatste gebeurt op dit moment in Inverness. Verder kijkt het bestuur naar een tweede locatie in Glasgow, aan de andere kant van de stad. Voor 2019 staan er al tien kinderen op de wachtlijst van Sunrise.
In vier jaar tijd vervijfvoudigde het leerlingenaantal al naar 25 kinderen. Niet alleen dankzij het verlaagde schoolgeld, ook omdat ouders het nut inzien van reformatorisch onderwijs, zegt Fraser. Door de groei zijn de twee zaaltjes die de school van de kerk huurt veel te klein geworden. Er ligt nu een optie voor een nieuw pand, het kerkgebouw van de ”brethren”, een evangelische groepering in Schotland. Kosten: 75.000 pond voor het gebouw, 25.000 pond voor de verbouwing. „We geloven en bidden dat de Heere ons dit bedrag wil schenken.”
Dankzij fondsenwerving, de verkoop van zelfgemaakte producten én geld vanuit Nederland staat de teller nu op bijna 60.000 pond. Zo haalden twee scholen uit Ederveen 10.000 euro op. Volgende week vertrekt Frasers vader, Jan van Panhuis, vanuit zijn woonplaats Harderwijk op de fiets naar Glasgow en Inverness. Met de sponsortocht van 1000 kilometer haalt hij geld op voor de aankoop van het kerkje.
Stap in geloof
Verschillen tussen Sunrise en de reformatorische scholen waar Fraser zelf op zat, zijn er genoeg. „Ik heb het idee dat je op christelijke scholen in Nederland soms seculiere vakken met christelijk sausje krijgt. Bij ons staat het geloof in God niet los van een vak zoals rekenen. Hoe komt het dat één plus één twee is? Omdat God dat besloten heeft; Hij is een God van orde, leren we de kinderen.”
Vroeger waren geschiedenis en Bijbelse geschiedenis bij haar op school aparte vakken. „Hier zeggen we: Geschiedenis –history– is His story, die chronologisch gezien begint bij de schepping. Als de kinderen leren over de vroege Grieken, dan vertellen wij hun ook wat er in die tijd gebeurde in de Bijbelse geschiedenis. Dat is met elkaar verweven, zodat ze de Bijbel niet als iets aparts gaan zien. De Bijbelse gebeurtenissen zijn net zo goed waar als andere geschiedenisverhalen.”
De Schotten kunnen volgens haar leren van de manier waarop Nederlandse christenen alles georganiseerd hebben. „In Schotland hadden ze eigenlijk vijftig jaar geleden al reformatorische scholen moeten starten. Misschien zijn we nog net op tijd.”
Fraser was een paar keer in haar geboorteland om aandacht te vragen voor de Schotse Sunriseschool. „Docenten van het Van Lodenstein College zeiden na mijn verhaal dat ze best jaloers op ons zijn. Zij hebben alles, vinden alles gewoon. Wij moeten hier overal voor bidden. Daardoor leef je meer in afhankelijkheid. We geloven vast: als de Heere wil dat we het gebouw krijgen, komt dat geld er.”
Vlak voordat de ”brethren” een beslissing namen over de verkoop van hun kerkje, hield het bestuur van Sunrise een gebedsbijeenkomst. „Dat zij ons die kans boden terwijl we nog geen cent hadden, laat zien wat een groot geloof kan doen. Niet alleen de wereld, ook kerkmensen zien graag eerst een mooi saldo op de bank voordat ze een stap zetten. We moeten ook verstandig zijn, hoor je dan. Toch werkt de Heere zo vaak niet. Toen Mozes voor de Rode Zee stond, zag hij nog geen weg. Hij moest eerst in geloof een stap zetten voordat de zee in tweeën splitste. Dat geldt ook voor ons. Het geld is er altijd gekomen.”
Schoolgeld vanuit Nederland
Een school met 25 leerlingen runnen kost 50.000 pond per jaar, vertelt Fraser. Van de overheid krijgt het bestuur geen cent. Onderwijs op de Sunrise Christian School in Glasgow kost voor een eerste kind 120, het tweede 90 en het derde 60 pond per maand – gelijk aan de kinderbijslag. Voor openbaar en rooms-katholiek onderwijs betalen Schotse ouders geen schoolgeld.
Het bestuur van Sunrise houdt het schoolgeld bewust laag, omdat het vindt dat het reformatorisch onderwijs voor iedereen betaalbaar moet zijn. Nog niet eens de helft van alle kosten wordt gedekt door de ouderbijdrage. Meer dan de helft van de inkomsten komt via de Nederlandse Stichting Glasgow Christian School. Fraser: „Bijzonder dat mensen in Nederland een hart hebben voor het onderwijs in Schotland.”
Voorzitter van de Nederlandse stichting is Frasers vader, Jan van Panhuis, ook SGP-raadslid in Harderwijk. Hij vergadert regelmatig met het Schotse schoolbestuur, zowel ter plaatse als via Skype.
Op de Sunriseschool werken een voltijdsleraar, twee parttimeleraressen en een administratief medewerker. Daarnaast zijn er vijf klassenassistenten als vrijwilliger. In de toekomst wordt het geld van de stichting verdeeld over de scholen in Sunrise en Inverness.
