Hé, schatje! Poppendoos!” zegt een in geel-groen T-shirt gestoken medewerkster van de Dierenbescherming. Al die innigheid maandagmiddag is bestemd voor een met olie besmeurde zwaan in de dierenambulance. Het busje is net gestopt voor het hek van Vogelklas Karel Schot aan het Afrikaanderplein in Rotterdam. De zwaan achterin heeft het niet breed. Schrikkerig schudt het grauwe dier zijn ranke nek heen en weer. Blazend pikt het beest naar een plastic zak.

Touw

Een toegesnelde vrijwilliger van de vogelopvang neemt de zwaan onder zijn arm. Bij een volière legt hij het vieze dier op een doek. Met hulp van een collega knipt de man een stuk touw los waarin de zwaan verstrikt is geraakt. In een hok verderop dienen anderen zwanen met een spuit een zoutoplossing toe. Daarvan moeten de dieren opknappen. Daadwerkelijk schoonpoetsen komt later. Soms is er drie man nodig om een zwaan in bedwang te houden en de vloeistof in de bek te spuiten. In een hoekje krioelen de dieren door elkaar.

Topdrukte is het bij Vogelklas Karel Schot in Rotterdam. Zelden kreeg de vogelopvang in een paar dagen tijd zo veel probleemdieren binnen. Na de lekkage zaterdag van 200 ton olie in de Derde Petroleumhaven ontfermde de vogelopvang zich over zo’n 270 besmeurde zwanen. Meer kunnen er niet bij. Rijkswaterstaat stampte daarom maandag bij de Maeslantkering in Hoek van Holland een opvanglocatie voor zo’n 500 besmeurde vogels uit de grond. Die zou dinsdag in gebruik worden genomen.

Angstige momenten

„De zwanen zijn gestrest. Ze hebben angstige momenten meegemaakt”, zegt ecoloog André de Baerdemaeker, voorzitter van de stichting Vogelklas Karel Schot. „Sommige dieren zitten voor de helft onder de stookolie.”

Zeker de beesten die zondag zijn binnengebracht, relatief kort na de olielekkage, maken goede kans om te overleven, schat De Baerdemaeker in. Voor zwanen die later uit het water zijn gevist, koestert hij minder hoop.

De vogelopvang aan het Afrikaanderplein kan een beroep doen op zo’n 120 vrijwilligers. Dagelijks slaan zo’n twintig mensen de hand aan de ploeg. „Het is hier chaotisch. Pittig. Er moet veel gedaan worden. Zoals het stabiliseren van de zwanen”, zegt vrijwilliger Roland Bekker, sinds een uur of tien in touw. Een bekertje cola moet hem weer een dosis energie geven. In de zeven jaar dat hij actief is voor de vogelopvang heeft Bekker zo’n calamiteit nog niet meegemaakt. „Vorig jaar kregen we na een oliemorsing dertig zwanen binnen. Maar dit is wel heel wat anders.”

De vrijwilligers doen hun werk in een soort blauwe regenpakken en met mondkapjes voor. „De precieze chemische samenstelling van de stookolie is ons onbekend”, zegt De Baerdemaeker, die de mondkapjes tegen de oliedampen „niet heel effectief” noemt. „In deze stookolie kunnen kwalijke producten zitten. Milieudienst DCMR heeft metingen verricht en heeft ons gemeld dat het voor mensen aanvaardbaar is om tussen de besmeurde zwanen te werken. Geregeld nemen de vrijwilligers even pauze voor wat frisse lucht.”

Buizerd

De toestroom van de zwanen zorgt voor een ware verhuizing. In een kooitje achterin een dierenambulance zit een buizerd. Onder meer dit beest moet verkassen. Om ruimte te maken voor de zwanen. Chauffeur Ed Driessen: „Ik kom net terug uit Haarlem. Daar heb ik een afgeladen auto met vogels gebracht. Duiven, eenden, reiger, een fazant.”

Aan een tafeltje in de zon komt vrijwilliger Sarah Manschot op adem. Ze maakt bakken schoon. „Ik ben blij dat ik wat kan doen. Dieren zijn fantastisch. We leven samen op deze planeet en moeten het samen doen. Toen ik langs de besmeurde zwanen liep, moest ik even huilen.”