Ds. Kim Hyo-nam, predikant in de presbyteriaanse Chunhokerk in Seoul en universitair hoofddocent aan het Aziatisch Centrum voor theologische studies en zending, ziet twee hoofdstromingen onder christenen in Zuid-Korea. „Christenen die de huidige Zuid-Koreaanse regering steunen, staan over het algemeen positief tegenover de pogingen van president Moon om te bemiddelen tussen de VS en Noord-Korea”, zo zegt hij desgevraagd. „Ze hebben een rooskleurige visie op de uitkomst daarvan.”

Aan de andere kant staan volgens ds. Kim Hyo-nam christenen die sterke twijfels hebben over de motieven van Kim Jong-un en Moon. „De verschillende visies hebben geen directe link met de theologische achtergrond van de christenen. De scheidslijnen lopen dwars door de kerkelijke gemeenten heen. De meerderheid heeft echter een positieve kijk op de huidige ontwikkelingen, zo is mijn indruk.”

Prof. dr. John Choi, hoogleraar aan de Handonguniversiteit in het Zuid-Koreaanse Pohang, constateert dat de Zuid-Koreaanse kerken in het algemeen positief reageren op de ontwikkelingen. Al is er volgens hem wel sprake van een afwachtende houding en enige scepsis, met name onder conservatieve kerkleden die zich afvragen of Noord-Korea te vertrouwen is.

Niet optimistisch

Ds. Kim Hyo-nam is niet optimistisch gestemd. „Kim Jong-un, zijn vader en opa hebben vele malen hun beloften richting Zuid-Korea en de VS gebroken. Nu benaderen ze ons met een glimlach op hun gezicht. Ik ben zeer bezorgd dat de regering van president Moon en de meerderheid van de Koreanen een naïef vertrouwen hebben in Kim Jong-un. Een recente opiniepeiling liet zien dat 77 procent van de Koreanen Kim en zijn regime vertrouwen. Ik kan dat niet. Kim Jong-un is niet fundamenteel veranderd. Ik bid tot God of Hij alles wel wil maken.”

De geschiedenis van de beide Korea’s laat volgens de predikant zien dat het Noord-Koreaanse regime niet te vertrouwen is. „Het enige doel van de regering is instandhouding van haar dictatoriale macht. Ik denk dan ook dat volledige denuclearisering er niet in zit. De druk vanuit de VS heeft het regime echter in moeilijkheden gebracht. Ik verwacht dat ze zullen proberen Trump te misleiden en dat ze tijd willen kopen.”

Ook prof. Choi is er niet zeker van dat de Noord-Koreanen te vertrouwen zijn. Hij is ervan overtuigd dat zij hun politieke systeem veilig willen stellen. „Als de VS garanderen dat de Noord-Koreanen veilig zijn, zal Noord-Korea positiever reageren en een normaal lid van de internationale gemeenschap willen zijn”, aldus prof. Choi. „We zullen het verloop van het proces moeten afwachten.”

De besprekingen kunnen het Noord-Koreaanse leiderschap versterken, denkt ds. Kim Hyo-nam. „We weten nu nog niet wat de uitkomsten zijn van de onderhandelingen. Als de leiders er niet in slagen tot een overeenkomst te komen, zitten de Noord-Koreanen in een diepe crisis.”

Volgens de predikant is gebed nodig tot de „almachtige en genadige God” om Kim Jong-un te bewegen tot een volledige denuclearisering van het land en het respecteren van de mensenrechten van Noord-Koreanen. „Dat kan alleen als de kampen met politieke gevangenen worden gesloten.”

Vurig gebed

Volgens prof. Choi wordt er in de kerken vurig gebeden voor hereniging en verzoening op het Koreaanse schiereiland. Hij ziet de politieke ontwikkelingen als een geschenk. „Ik vergelijk de situatie met de hereniging van Duitsland, bijna dertig jaar geleden. In Duitsland heeft God het raam van de vreedzame hereniging geopend. We moeten daarom deze kans aangrijpen en uitwerken. Ons gebed is erop gericht dat de leiders in het noorden berouw zullen krijgen, alle christenen uit de concentratiekampen zullen vrijlaten en de mensenrechten en religieuze vrijheid van alle mensen zullen respecteren.”

Vrijheid godsdienst is nog ver weg in N-Korea

De meeste christenen in Zuid-Korea verwelkomen de internationale besprekingen tussen Noord-Korea en de Verenigde Staten en hopen dat de topontmoeting leidt tot een vriendschappelijke betrekking tussen beide landen.

Dat stelt een woordvoerder van Open Doors in Zuid-Korea. „Maar vrijheid van godsdienst in Noord-Korea is nog ver weg.”

De woordvoerder van de organisatie die opkomt voor vervolgde christenen, wil om veiligheidsredenen anoniem blijven. Volgens hem zijn er in Zuid-Korea kritische kerkleiders die geen gesprekken willen tussen Noord-Korea en de Verenigde Staten. „Zij geloven dat het regime binnenkort instort als gevolg van de internationale sancties.”

Zuid-Koreaanse christenen hebben zeventig jaar gebeden voor een vreedzame toenadering tussen de twee Korea’s, aldus de woordvoerder. „In de afgelopen veertig dagen is er gevast en gebeden. Christenen zien uit naar een vreedzame hereniging van beide Korea’s. Er zijn bijeenkomsten gehouden om voor de topontmoeting te bidden. In alle kerken van Zuid-Korea wordt er gesproken over en gebeden voor de top. Toch zijn nog veel Zuid-Koreaanse christenen bang dat het Zuid-Koreaanse volk het karakter van het Noord-Koreaanse regime niet onderkent. Het is de vijandigste onderdrukker van het christendom in de wereld. Veel christenen hopen dat er een oplossing komt van de militaire spanningen tussen de beide landen, maar er blijft twijfel over de oprechtheid van het regime.”

De woordvoerder juicht besprekingen toe. „Het regime van Noord-Korea staat al jaren op instorten. Het lijkt voor het oog goed te gaan. Het land is op weg naar een vrijemarkeconomie, maar de regering verliest steeds meer de controle over de bevolking. Daarom is het regime uit op een deal. Noord-Korea weet dat het Amerika niet kan bedriegen zoals het dat Zuid-Korea heeft gedaan. Als Noord-Korea geopend wordt voor economische activiteiten, kan er christelijke lectuur het land binnengesmokkeld worden, maar het regime zal nooit één vorm van godsdienstvrijheid toestaan.”

Prof. dr. Hae-Moo Yoo van de Presbyteriaanse Kerk van Korea stelt dat de top tussen de Verenigde Staten en Noord-Korea voor veel verwarring zorgt, ook bij christenen. „Juist onder veel gelovigen heerst een anticommunistische stemming. In dat opzicht is het voor hen niet te bevatten dat bondgenoot Amerika een topontmoeting heeft met Kim Jong-un.”

Volgens Hae-Moo Yoo heeft Kim zich „verbazingwekkend genoeg ontpopt van dictator naar pacifist. Juist omdat dit zo ongelooflijk is, zijn er weinig Zuid-Koreanen die reikwijdte van deze omslag begrijpen.”

De Zuid-Koreaanse hoogleraar, die ook in Nederland heeft gestudeerd, legt uit dat er vroeger een progressieve minderheid van christenen was die de eenwording van beide Korea’s besprak vanuit theologisch perspectief. Zij bezochten Noord-Korea met als doel kerkleiders en predikanten daar te ontmoeten. „Dit was tegen de anticommunistische wetgeving in en daarvoor moesten ze naar de gevangenis. Maar zij protesteerden niet tegen het ontbreken van de godsdienstvrijheid in Noord-Korea of het schenden van de mensenrechten.”

De gelovigen uit evangelische gemeenten, die Noord-Korea steunden door het sturen van voedsel en medicijnen, hoefden niet naar de gevangenis. „De conservatieve Koreaanse christenen die samenwerkten met politiek rechts zien president Moon van Zuid-Korea als links en zij zijn bang dat Zuid-Korea ook communistisch wordt. In Zuid-Korea zijn de begrippen communisme en socialisme nagenoeg verboden. Sommige mensen hoopten op het instorten van het Noord-Koreaanse regime vanwege de economische schaarste. Maar niemand had verwacht dat Kim in deze situatie diplomatieke banden met Amerika zou gaan smeden. Wat mij betreft zijn de huidige politieke ontwikkelingen positief.”

Hae-Moo Yoo vindt het moeilijk om te voorspellen wat de gevolgen van de top voor de positie van Noord-Koreaanse christenen zal zijn. „Als Noord-Korea zich openstelt en diplomatieke banden aangaat met de VS, dan zullen deze mensen steeds meer godsdienstvrijheid krijgen. Omdat ze gedurende de 70-jarige scheiding tussen Noord- en Zuid-Korea in het geheim moesten samenkomen, zal het moeilijk zijn om openlijk bekend te maken dat ze christen zijn.”

„Ik verwacht dat Noord-Korea het Chinese model gaat volgen. Voor de langere termijn betekent dit dat Noord-Korea naar buiten toe de godsdienstvrijheid handhaaft, maar naar binnen toe religieuze activiteiten streng beperkt. Ook zullen buitenlanders die evangeliseren of theologische lezingen geven, fanatiek worden tegenhouden.

Voor Noord-Korea zijn echter geen vertalingen nodig, dus door de Zuid-Koreaanse ervaringen van evangelisatie in China zal het aantal Noord-Koreaanse christenen snel toenemen.”

Hae-Moo Yoo is positief over de intenties van Kim. „Tot nu toe is in ieder geval duidelijk dat hij Noord-Korea meer wil openstellen. Toen hij vroeger studeerde in Zwitserland kon hij genieten van de Europese cultuur en het Amerikaanse basketbal. Hij heeft de vorige generatie leiders die zijn grootvader en vader assisteerden uit de weg geruimd en heeft zijn macht duidelijk gevestigd. Op dit moment heeft hij de leiders aangesteld die mogen proberen om Noord-Korea – dat de afgelopen 70 jaar het meest gesloten land was –meer open te stellen.”