Een jaar geleden ging de website connectedchurches.nl van start. De bekendheid ervan is tot nu toe beperkt en dat kwam webmaster Henk Folmer (69) uit Apeldoorn goed uit. Hij wilde de site eerst body geven, door het toevoegen van een fors aantal Bijbelgetrouwe kerken in verschillende landen. „Het heeft weinig zin om een vrijwel leeg kabinet te tonen. Je kunt het beter eerst vullen.”

Het project kwam voort uit bewogenheid van een ouderling in de gereformeerde gemeente van Apeldoorn met de kerkelijke situatie in Duitsland. Zakelijke bezoeken confronteerden hem met de geestelijke armoede in dit land, ooit de bakermat van de Reformatie. Het gesprek daarover binnen de kerkenraad leidde tot het idee om reformatorische christenen in Nederland in contact te brengen met de vaak kleine Bijbelgetrouwe gemeenten in Duitsland. „Zulke contacten zouden tot verschillende vormen van ondersteuning kunnen leiden.”

Na een gesprek met de bestuurder van het Reformatorisch Dagblad (RD) bleek deze krant bereid een website te ontwikkelen die werd gekoppeld aan kerktijden.nl, waarop ook Nederlandstalige kerkdiensten in het buitenland worden aangegeven. Connectedchurches.nl biedt informatie over lokale Bijbelgetrouwe kerken in tal van landen, waaronder Duitsland.

Webbeheerder

Omdat het RD geen inhoudelijke verantwoordelijkheid voor de nieuwe website wilde dragen, nam Folmer de taak van webbeheerder op zich. De gepensioneerde huisarts, ouderling in de gereformeerde gemeente van Apeldoorn, voorzag niet wat hij zich daarmee op de hals haalde. De eerste maanden was hij gemiddeld vijftien tot twintig uur per week bezig met het bestuderen van websites van buitenlandse kerkverbanden en lokale gemeenten. Om zich ervan te vergewissen dat ze inderdaad Bijbelgetrouw zijn.

De inwoner van Apeldoorn had al redelijk zicht op de kerkelijke situatie in Schotland. Daar bezocht hij tijdens vakanties en kerkhistorische studiereizen gemeenten van de Free Presbyterian Church. In Zwitserland kerkte hij bij enkele gemeenten van de Evangelisch Reformierte Kirche. „Daarmee hield mijn kennis van kerken in het buitenland toch wel zo’n beetje op. Intussen is die behoorlijk vergroot.”

De website is bedoeld voor Nederlandse christenen die hun vakantie in het buitenland doorbrengen. Ook mensen die voor werk, stage of studie enige tijd in het buitenland verblijven, kunnen er hun voordeel mee doen. „Zo ontstaan hopelijk over de landsgrenzen heen kerkelijke contacten. Het zou mooi zijn als bekendheid met elkaars zorgen en behoeften tot gebed voor elkaar leidt. Het belijden van het wereldwijde van Gods kerk is nog iets anders dan het beleven ervan.”

Blauwe ballon

Vooral het in kaart brengen van Bijbelgetrouwe gemeenten in Duitsland is een lastig karwei. „De meeste gemeenten binnen de Evangelische Landeskirche zijn vrijzinnig, maar er zijn positieve uitzonderingen. Die moet je aangereikt krijgen door tips van betrouwbare contactpersonen. Voor de zogenaamde Freikirchen geldt min of meer hetzelfde. De Stichting Vrienden van Heidelberg en Dordrecht gaf toestemming om de gemeenten die op de website van deze organisatie staan over te nemen.”

Lokale gemeenten zijn op de site van Connected Churches aangegeven met een rode ballon. Door daarop te klikken, krijgt de bezoeker basale informatie over de betreffende gemeente. Achter een blauwe ballon gaat een compleet kerkverband of zelfs een cluster van verbanden schuil. Zo biedt de blauwe ballon die Folmer bij het Duitse Kassel plaatste informatie over gemeenten van naar Duitsland teruggekeerde Russisch-Duitse baptisten en mennonieten: de Evangeliums Christen Baptistengemeinden en de Mennoniten Brudergemeinden, gezamenlijk goed voor 164 gemeenten. „Ik mocht gebruikmaken van de site die hiervoor door stichting Friedensstimme is ontwikkeld. Door grotere Bijbelgetrouwe kerkverbanden achter een blauwe ballon te plaatsen, hoef ik de informatie over de plaatselijke gemeenten niet up-to-date te houden. Dat doet het kerkverband zelf.”

De Scandinavische landen zijn op de kaart nog bijna maagdelijk. Niet omdat er geen Bijbelgetrouwe kerken te vinden zijn, maar vanwege de taalbarrière. „Ik kan de websites niet lezen, net als de meeste andere Nederlanders. Het lijkt me niet zinvol dat ik heel veel tijd ga steken in het opzoeken van Bijbelgetrouwe Scandinavische kerken voor een zeer kleine doelgroep. Mocht iemand uit de achterban me informatie over deze gemeenten kunnen aanreiken, dan houd ik me aanbevolen. Nu heb ik alleen een gemeente in het Zweedse Tranas opgenomen, omdat ik daarover informatie aantrof op een Engelstalige website.”

Verschillen

Vooral de kerkelijke situatie in Noord-Ierland verraste Folmer. „Daar zijn nog veel gemeenten met een klassiek gereformeerde prediking. Ik denk dan met name aan de Free Presbyterian Church of Ulster, een verband met 77 gemeenten dat connecties heeft met de Free Presbyterian Church of North-America. En aan de Reformed Presbyterian Church of Ireland, een verband dat 43 gemeenten omvat. Onlangs sprak ik iemand wiens dochter stage gaat lopen in Noord-Ierland. Hij had de site geraadpleegd en was zeer verrast door alles wat er te vinden is.”

Connectedchurches biedt intussen informatie over ruim 1600 gemeenten, waarvan er krap 900 te vinden zijn achter de blauwe ballonnen. Folmer beseft dat een deel van deze gemeenten qua prediking en geestelijk klimaat niet naadloos aansluit bij de gereformeerde gezindte in Nederland. „In de introducerende tekst op de website geef ik dat ook aan. Ik ga ervan uit dat de Nederlandse bezoeker volwassen genoeg is om met dit soort verschillen om te kunnen gaan. Mensen blijven zelf verantwoordelijk voor de keus die ze maken.”

Criteria

Bepalend voor het plaatsen van kerkelijke gemeenten op de site is voor de webbeheerder verbondenheid aan de centrale dogma’s van de Reformatie, vertolkt door de vijf zogenoemde sola’s. „Daarbij leg ik de grenzen minder nauw dan ik in eigen land zou doen. Als je –meestal voor een beperkte tijd– in het buitenland verblijft, ben je al blij wanneer je een gemeente vindt die enigszins in lijn staat met het Bijbels-reformatorische gedachtegoed. Ik formuleer het bewust zo omdat bijvoorbeeld de Russisch-Duitse baptisten niet alle punten van de gereformeerde belijdenis onderschrijven. Toch staan ze in prediking en geestelijk klimaat dichter bij ons dan sommige kerken die zeggen wel achter de gehele gereformeerde confessie te staan. Dat laat zien hoe complex de situatie is.”

De informatie over de op de site weergegeven Franse kerkelijke gemeenten kreeg Folmer onder andere van Esther Karels, oud-docente Frans en bestuurslid van Lux in Tenebris. Ze behoren vrijwel allemaal tot de Union Nationale des Églises Protestantes Réformées Evangéliques de France (UNEPREF), een verband dat 72 gemeenten telt.

Voor het toetsen van het theologische gehalte van gemeenten in Spanje maakte hij dankbaar gebruik van de lessen Spaans die hij vroeger gedurende twee jaar op de HBS kreeg. „Daardoor ben ik net in staat de websites van gemeenten te ontcijferen. Ik heb ook informatie gekregen van veldwerker Berend Coster en bestuurslid Anton Stam van de Spaanse Evangelische Zending. In totaal zijn nu 23 Spaanse gemeenten opgenomen. Hans ten Klooster van stichting In de Rechte Straat leverde aanvullende gegevens voor Italië.”

Toekomst

De Apeldoornse ouderling wil niet de staf breken over reformatorische christenen die tijdens een verblijf in het buitenland het beluisteren van de dienst in de eigen gemeente via internet verkiezen boven het bezoeken van een lokale Bijbelgetrouwe kerk. „Dat is een persoonlijke keuze. Zelf vind ik het wel mooi om iets te leren kennen van de kerkelijke situatie in het buitenland. Die interesse is door het werk voor Connected Churches versterkt. Er is buiten de grenzen van ons land nog veel goeds te vinden. Naarmate ik meer gemeenten toevoegde, tekenden zich in een aantal streken landen, zoals de Canadese provincie Ontario, zelfs Biblebelts af.”

Connectedchurches biedt ook informatie over Bijbelgetrouwe gemeenten in onbekendere continenten, van Australië tot Zuid-Amerika. De webmaster verwacht niet dat er nog grote aantallen gemeenten aan de site zullen worden toegevoegd. „Mijn eigen speurwerk is min of meer uitgeput. Ik ben nu afhankelijk van anderen. Tips van derden kunnen ertoe leiden dat gemeenten worden toegevoegd, maar ook dat opgenomen gemeenten worden verwijderd. Omdat ze niet aan de criteria blijken te voldoen.”

Met het groeien van de bekendheid van de website zal de interactie toenemen, verwacht Folmer. De behoefte aan ondersteuning wordt dan nog dringender. „Ik doe nu alles in m’n eentje, en bepaal zelf welke gemeenten op de website komen en welke niet. Daar moet binnenkort een einde aan komen. Als het aan mij ligt, neemt het RD alsnog het beheer van de website op zich. De krant heeft veel meer contacten in het buitenland dan ik. Bovendien is de continuïteit dan gewaarborgd.”

„Het samen zingen en uit de Bijbel lezen kan al een zegen geven”

Door haar kennis van de Franse taal raakte Esther Karels-Boonzaaijer (44), oud-docente Frans, betrokken bij Lux in Tenebris. De kleinschalige organisatie ondersteunt de vrije theologische faculteit Jean Calvin in het Franse Aix-en-Provence.

De van huis uit oud gereformeerde inwoonster van Apeldoorn, moeder van vijf kinderen, ging al jong met het ouderlijk gezin op vakantie naar het buitenland. Het bijwonen van een dienst in een lokale kerk was niet aan de orde. „We bezochten wel het geboortehuis van Zwingli, maar het kwam niet eens in ons hoofd op dat er in Zwitserland mogelijk nog steeds christenen woonden. Laat staan christenen die enige overeenkomst met ons hadden. We namen cassettes met preken van eigen predikanten mee.”

In haar eigen huwelijk zette ze die traditie voort. „Op ons vakantieadres zaten we met de kinderen op zondag in de auto naar een bandje te luisteren. Dat is veranderd toen de Heere in mijn leven kwam. Dan ga je ernaar verlangen om anderen die de Heere kennen te ontmoeten, niet alleen in eigen land. Ook het evangelisatiewerk onder asielzoekers opende onze ogen ervoor dat wij veel kunnen leren van buitenlandse christenen, al komen die uit een totaal andere cultuur.”

Het leidde ertoe dat het gezin Karels, lid van de gereformeerde gemeente te Apeldoorn, sinds een jaar of tien tijdens vakanties de dienst in een lokale gemeente bijwoont. „Als je weinig van de taal verstaat, kan het samen zingen en uit de Bijbel lezen al een zegen geven. Je ervaart iets van de gemeenschap der heiligen. Vooral kleine gemeenten zijn heel dankbaar als ze bezoek uit het buitenland krijgen. Door mijn oud gereformeerde hart heb ik een zwak voor dat soort clubjes. Afgelopen zomer bezochten we een gemeente in het Franse Grandville. Op een van de muren van het kerkje staat de tekst: ”Vreest niet, klein kuddeke.” De betekenis daarvan ervaar je in een grote, goed georganiseerde reformatorische kerk in Nederland minder dan in een kleine, vergrijsde gemeente waar ze alle mogelijke moeite moeten doen om overeind te blijven. Onze kerken doen soms denken aan een strak georganiseerd bedrijf.”

Het echtpaar legt de criteria in het buitenland niet al te strak. „In Frankrijk gaan we ook wel naar gemeenten van de Église Protestante Unie de France, die is ontstaan door de fusie van de gereformeerde Église Réformée de France en de lutherse Église évangélique luthérienne de France. De liturgie is er vaak nog traditioneel, traditioneler dan in gemeenten van het behoudender verband van de UNEPREF. Bovendien kun je door persoonlijke contacten iets proberen door te geven.”

De kinderen ervaren het bezoeken van buitenlandse kerken als interessant en verrijkend. „Voor ons als ouders is het wel zoeken naar het goede evenwicht. Aan de ene kant vinden we het belangrijk dat ze gaan zien dat Gods kerk echt wereldwijd is. Daarom zullen wij niet snel een Nederlandstalige dienst in het buitenland bezoeken. Aan de andere kant hoop ik dat de kinderen niet té relativerend gaan doen over kerkelijke verschillen. Trouw aan de eigen gemeente is ook heel belangrijk, zeker wanneer daar een Bijbelse prediking wordt gebracht. Als het om de inhoud van de verkondiging gaat, ben ik vaak blij als we weer in eigen land zijn. Zo eerlijk moet ik wel zijn.”