Taalrubriek: Honden in hete auto’s? Bloedstollend
Als het écht spannend wordt, duikt er bloed op in woorden en uitdrukkingen. Iemand kan het bloed onder je nagels vandaan halen, de roddelaar ruikt bloed, je kunt iemands bloed wel drinken, het bloed kruipt waar het niet gaan kan of mensen doen alsof hun neus bloedt.
Deze week kwam het woord ”bloedstollend” langs in een concrete situatie. Media berichtten over honden die in hete auto’s worden achtergelaten, en legden uit dat warmte voor een hond letterlijk bloedstollend kan zijn. Honden zweten alleen via de tong en de voetzolen. Omdat de temperatuur in een auto die in de zon staat sneller oploopt dan tong en voetjes aan kunnen, beschadigen de eiwitten in het bloed van de viervoeter en gaat het bloed klonteren. Dat is levensgevaarlijk. Baby’s en peuters zijn trouwens ook veel sneller oververhit dan volwassenen.
Het woord ”bloedstollend” wordt doorgaans gebruikt op de achterflap van spannende boeken en voor ijzingwekkende gebeurtenissen. En ja, daar zit wat in: bij angst stolt je bloed sneller, ontdekten onderzoekers van het LUMC (2015). Dat heeft ook zin. Gevaar kan gepaard gaan met wonden, en het is gunstig als het bloed dan sneller stolt. Voor het onderzoek keken veertien gezonde deelnemers 1,5 uur naar een horrorfilm; een week later bekeken ze iets minder griezeligs (over champagne). Na het bekijken van de spannende film bleek de hoeveelheid stollingsfactor VIII in het bloed van de deelnemers meer te zijn toegenomen dan na het zien van de film over champagne.
In de Gouden Eeuw schreef de Dordtse arts Johan van Beverwijck (1594-1647) ook over bloed. De uitdrukking ”dat zet kwaad bloed” doet denken aan een visie die in zijn tijd vrij gangbaar was: bloed had invloed op iemands humeur. Als je somber was, was je bloed waarschijnlijk gemengd met gal (wat een zwartgalligheid). In ”Schat der gesontheyt” (1636) beschrijft hij de route van voedsel en bloed in het lichaam. Een deel van het bloed verandert in een damp. In het hart verandert die damp bijna in „dunne lucht”, zoals een hertaalde versie uit 1992 het omschrijft, die wordt „vermengd met de lucht die via de longen in het hart getrokken wordt. Dit resulteert in de zogenaamde levensgeest, die door het hart via de slagaderen door het hele lichaam gezonden wordt, tot behoud van het leven.”
Bloed is van levensbelang. Geen wonder dat er in de taal zoveel zegswijzen rondom zijn ontstaan. En dat er overal bloed gaat koken als kinderen of dieren in hete auto’s worden achtergelaten.
Tweewekelijkse rubriek waarin de achtergrond van bekende en minder bekende uitdrukkingen wordt onderzocht.
