Flink aan de pillen zat Janny (gefingeerde naam) de afgelopen weken. De 17-jarige havo-scholiere op een reformatorische school deed examen. ’s Ochtends nam ze zeven pillen, ’s avonds ook. „Iets van Aloë Vera.” Daarbij slikte het meisje slaappillen. „Ik ben perfectionistisch en gauw gestrest. Die pillen hebben wel geholpen, denk ik. Ze gaven me rust. Maar ik heb ook zegen van de Heere nodig. Daar bad ik om.”

Vanwege de eindexamens is de vraag naar zogeheten concentratiepillen de afgelopen weken flink gestegen, meldde het Algemeen Dagblad recent. Een Utrechtse ondernemer stelde begin mei dat de pillenverkoop in een week bijna verdubbelde.

Op reformatorische scholen zijn ook dergelijke pillen in omloop, al is onduidelijk op welke schaal. Een woordvoerder van een reformatorische school deed vrijdag navraag onder een aantal leerlingen. „Stresspilletjes zijn wel bekend. Zo wordt het middel valeriaan genoemd.”

Twijfels

Prof. dr. Marcel Bouvy, farmacoloog aan de Universiteit Utrecht, heeft grote twijfels over het nut van allerlei pillen die de leerprestaties van studenten zouden verbeteren. „Rond dit soort pillen hangt veel mist. De effecten op het geheugen of de rustgevende werking ervan is nooit echt aangetoond. De fabrikanten baseren hun claims vaak op proefdieronderzoek van de afzonderlijke bestanddelen. De werkelijkheid is echter dat van die bestanddelen vaak slechts beperkt onderzoek bij mensen beschikbaar is. Bovendien is dat onderzoek vaak niet zo goed uitgevoerd. Verder is de werking van de combinatie van de bestanddelen in één pil al helemaal nooit aangetoond. Niet voor niets zijn deze pillen niet officieel als geneesmiddel erkend.”

De bewering dat zulke ‘studeerpillen’ alleen uit plantaardige stoffen bestaan en dus veiliger zijn dan pillen van chemische samenstelling, neemt Bouvy met een korreltje zout. „Als mensen denken dat alles wat uit de natuur komt, veilig is, hebben ze het mis. Een plant is bij wijze van spreken ook een chemisch fabriekje.”

Puinhoop

Onder studenten circuleert ook methylfenidaat (merknamen als Ritalin en Concerta), dat wel erkend is als geneesmiddel. Maar het is vooral bedoeld voor kinderen met ADHD. Nog nooit is aangetoond dat studenten zonder ADHD zich beter kunnen concentreren bij gebruik van methylfenidaat, benadrukt Bouvy. „Methylfenidaat voorkomt bij wijze van spreken dat kinderen met ADHD over de tafels rennen. Dat is op zich heel belangrijk, maar ook bij kinderen staat het allerminst vast dat de schoolprestaties verbeteren door methylfenidaat.”

Dat sommige studenten toch hun toevlucht nemen tot dit soort pillen, heeft te maken met een placebo-effect, denkt Bouvy. „Studenten houden zichzelf als het ware voor de gek. Ze denken bij een examen: Nu moet ik vlammen. Door een studiepil of methylfenidaat kan ik hard werken. Vervolgens lukt het hun ook om flink wat werk te verzetten.”

Baat het niet, schaadt het niet? Die uitdrukking gaat niet zomaar op voor gebruik van Ritalin, waarschuwt de medicijnexpert. „Ritalin kan, vooral als je er niet aan gewend bent, bijwerkingen hebben, zoals misselijkheid, onrust en een opgejaagd gevoel.”

De studiepillen en illegaal verhandelde methylfenidaat zijn vaak prijzig, zegt Bouvy. „Je bent algauw een paar euro per dag kwijt. Voor dat geld kun je beter bijvoorbeeld een mooi boek kopen.”