De gedenkplaat, in vier talen, is aangebracht op de buitenmuur van café-restaurant ”In de drie meulens” aan de Rue Notre Dame in Cassel, vlakbij de Grote Markt. In deze straat, in de schaduw van de Onze-Lieve-Vrouwekerk, zou „Petrus Dathenus” geboren zijn. „Al blijft dat gissen”, zegt Leo N. J. Camerlynck desgevraagd. „Veel bewijzen zijn er niet.”

Camerlynck, woonachtig in het Belgische Ukkel, is voorzitter van de stichting Zannekin. Deze in 1934 opgerichte stichting zet zich in om „de historische en de culturele banden” van gebieden die ooit tot de Nederlanden hebben behoord, „weer aan te halen en waar nodig te hernieuwen.” Het huidige Frans-Vlaanderen, tegen de Belgische grens aan, is zo’n gebied. De gedenkplaat voor Datheen kwam er, aldus Camerlynck, „in goede samenwerking met de vereniging Euvo, ”Europa der volkeren”, opgericht met als doel het Vlaamse karakter van de Franse Westhoek te bewaren. Aan het roer daarvan staat Karel Appelmans, uit Bray-Dunes, bij Duinkerken.”

Vijf jaar geleden

Het idee voor een gedenkplaat voor Datheen was afkomstig van de Groningse staatsrechtgeleerde prof. mr. dr. Andries Postma, voormalig Eerste Kamerlid voor het CDA. De website parlement.com omschrijft hem onder meer als „voorstander van hechte (culturele) samenwerking met Vlaanderen.” Camerlynck: „Postma kwam vijf jaar geleden al met het idee. We hebben vervolgens geprobeerd met het stadsbestuur van Cassel in contact te komen, maar zonder enig resultaat. We hadden gehoopt de gedenkplaat op de muur van het stadhuis te kunnen vastspijkeren, maar zelfs op een aangetekend schrijven onzerzijds kregen we geen enkele reactie. Uiteindelijk hebben we toen het heft maar in eigen handen genomen. De eigenaar van ”In de drie meulens” bleek meteen bereidwillig om het bord op de muur van zijn pand te laten aanbrengen. Daarmee sneed het mes dus aan twee kanten: de gedenkplaat kreeg een zeer zichtbare plek én zijn café-restaurant zou meer aandacht trekken.”

De plaat bevat overigens twee namen: behalve die van „gereformeerd predikant” Petrus Dathenus ook die van zijn tijdgenoot Nicasius Ellebodius. Deze „kerkleider en heelmeester” werd in 1535 in Cassel geboren.

Officieel „ingewijd” is de plaquette nog niet, aldus Camerlynck. „Dat gebeurt eind augustus. We willen dan, naast Andries Postma, bijvoorbeeld ook iemand uit Zuid-Afrika uitnodigen. In sommige kerkelijke gemeenten wordt daar nog steeds uit de Psalmberijming van Datheen gezongen.”

Datheens ouders brachten hem al op jonge leeftijd naar een klooster in Ieper. Daar brak hij op 18- of 19-jarige leeftijd met de Rooms-Katholieke Kerk. In de loop van zijn leven stichtte Datheen op tal van plaatsen –waaronder Frankenthal– calvinistische gemeenten. Op 17 maart 1588 overleed hij in het Poolse Elbląg.

Toeristisch

Vermeldenswaard is hier nog wel een artikel dat de Vlaamse literatuurhistoricus drs. Karel Porteman begin jaren zeventig van de vorige eeuw schreef in het tijdschrift ”Ons erfdeel”. De latere hoogleraar klassieke Nederlandse letterkunde aan de Katholieke Universiteit in Leuven zag „weinig redenen voor een Casselse gedenksteen” voor „Pieter Datheen.”

„De ongeschreven wetten waardoor, op de gepaste plaats en tijd, gevels, muren, poorten en zitbanken, bij een min of meer aanzienlijke volkstoeloop van ‘eeuwigdurende’ gedenkplaten worden voorzien, getuigen –volgens de formule– van de „diepe erkentelijkheid der gemeenschap ten aanzien van haar groten””, begon Porteman zijn bijdrage. „Vaak echter is de belangstelling voor de geografische afkomst van een beroemdheid overwegend van nationalistische of toeristische aard. Zelfs al wilden de huidige inwoners van het Frans-Vlaamse stadje Cassel Pieter Datheen met een dergelijk gebaar als hun beroemdste zoon eren, dan zouden zij bezwaarlijk hun ijver kunnen verantwoorden: de banden die Datheen met Cassel en Frans-Vlaanderen binden zijn, op het toeval na dat wij geboorteplaats noemen, om zo te zeggen nihil. Het staat zelfs vast dat een groot deel van de familie Daets of Daeten zich bij de hervormde gemeente die Pieter te Frankentahl in de Paltz leidde, is gaan voegen, zodat Cassel zelfs niet voor de ‘thuis’ of de ‘vaderstad’ van de beroemde Calvinistische psalmberijmer kan doorgaan.”

Toch is er, aldus Porteman, „de roerende anekdote. In zijn droevige levensavond, die hem naar de koele Noordduitse gewesten had gevoerd, laat Datheen zich te midden van de Lutheranen veiligheidshalve Petrus Montanus noemen, denkend aan het Vlaamse stadje op de berg waar hij was geboren.” Cassel ligt op de top van de Mont Cassel (Nederlands: Kasselberg).

Lees ook:

Berijming Datheen: psalmen van 450 jaar oud (rd.nl, 09-03-2016)

Berijming Datheen in 29 gemeenten gezongen (rd.nl, 04-03-2016)

Kerkgeschiedenis in Flanders Fields (rd.nl, 04-09-2015)

Petrus Datheen werd gezift als de tarwe (rd.nl, 12-03-2013)