Het boek lijkt te gaan over de Biafra-oorlog (de burgeroorlog tussen het centrale gezag in Nigeria en de opstandige regio Biafra in de jaren 1967-1970) en de effecten daarvan op tien naar Nederland gehaalde kinderen. Maar de studie gaat niet alleen dáár over. Schipper beschrijft behalve het leven van de kinderen ook het denken en doen en de ervaringen van de andere betrokkenen. Ze doet dat op een veelkleurige manier en zonder een oordeel te vellen.

Op 10 januari 2018, exact 48 jaar na het einde van de burgeroorlog tussen Nigeria’s centrale gezag en de opstandige regio Biafra, las ik dit boek uit. Biafra werd bevolkt door de Igbostam en de opstand werd geleid door de in 2011 overleden Emeka Ojukwo. De bevolking van Biafra kwam in opstand om zich tegen een genocide te beschermen. De Nigeriaanse regering bestreed de Igbo’s, een christelijke bevolkingsgroep in het land. Het was een ongelijke strijd, de Igbo’s maakten weinig kans. Politiek gezien kregen zij nauwelijks internationale steun. De oorlog eiste een onmenselijk hoge tol onder strijders, burgers, maar vooral ook onder kinderen, die omkwamen van de honger. Juist die kinderen vormen de kern van Schippers boek.

Piloot

Op initiatief van de Israëlische piloot Abie Nathan, die zich de genocide en de hongerende kinderen in Biafra aantrok, kwam Nederland in beweging. In samenwerking met de toen nog piepjonge liefdadigheidsinstelling Terre des Hommes, kwamen tien kinderen uit Biafra naar Nederland. Schipper traceerde twee van deze kinderen, die nu volwassen zijn en nog steeds in Nederland wonen. Het zijn Chuck, een jongen met polio, die aan het eind van het boek als Sherry Jae door het leven gaat, en Joy, een geadopteerd meisje. De andere acht kinderen blijven op de achtergrond, maar vijf van hen worden in het boek wel nader omschreven. Het gaat om twee overleden en in Arnhem begraven kinderen, twee kinderen die zijn teruggekeerd naar Nigeria en die Schipper daar ontmoette en de naar Nigeria teruggekeerde Asuquo. Hij leed aan epilepsie, kwam in een pleeggezin terecht, moest om politieke redenen terug en overleed korte tijd later. Schipper heeft het boek aan hem opgedragen. Van de andere drie kinderen ontbreekt ieder spoor.

Veel dimensies

Schipper sprak met veel mensen die in verschillende rollen en posities betrokken waren bij de tien kinderen uit Biafra. Bijvoorbeeld de Israëlische piloot Nathan, artsen, verpleegkundigen, verzorgsters, verwanten, medewerkers van Terre des Hommes en leider van de opstand Ojukwo. De auteur heeft in de vijftien jaar waarin ze aan het boek werkte ook veel archieven geraadpleegd.

Het leverde een verhaal met veel dimensies op. Daarmee overstijgt het boek de titel ”Goede bedoelingen. De onvoorziene gevolgen van internationale noodhulp”. Het verhaal reikt verder. Het gaat over het begin van een hulporganisatie als particulier initiatief, over de dilemma’s als het gaat over leven en dood, eigen cultuur en vervreemding, over de dilemma’s die bemoeienis van de politiek oplevert voor internationale hulpverlening, over menselijke emotie en charisma tegenover koude en berekenende afwegingen en over de traumatische ervaring van onthechting.

Maar het verhaal gaat ook over de botsing van culturele gevoelens. Als Schipper Biafra bezoekt ervaart ze de spanning tussen haar en haar Nigeriaanse begeleiders, omdat die haar interesse in de familie van de epileptische Asuquo niet kunnen begrijpen.

Oordeelloos

Het boek is knap geschreven, maar de (onder)titel is onder de maat. ”Omgaan met en lijden aan dilemma’s in hulp over de grenzen” was een beter alternatief geweest. De uitgever stelt op de achterkant van het boek een aantal bijna retorische vragen en schrijft vervolgens: „Het antwoord op die vragen blijkt even verrassend als onthutsend; het biedt ons ook inzicht in de keerzijde van de politiek van de goede bedoelingen.” Dat doet geen recht aan het oordeelloos schrijven waarin de auteur de lezer meeneemt in de dilemma’s. Schipper heeft een vlotte schrijfstijl en het verhaal is doorwrocht. Een must voor wie zich bezighoudt met internationale noodhulp.

Boekgegevens

Goede bedoelingen, de onvoorziene gevolgen van internationale noodhulp, Marie Louise Schipper; uitg. Balans, Amsterdam, 2017; ISBN 978 94 600 3760 3; 192 blz.; € 19,99.