De Ierse minister-president Ahern, die tot 1 juli de regie voert over de Unie, draagt betrokkene als kandidaat voor. Hij liet zondag blijken dat hij na veel overleg zijn collega’s op één lijn heeft weten te krijgen.

De 48-jarige Jose Manuel Durao Barroso is sinds 2002 premier van zijn land. Hij behoort daar tot de sociaal-democratische partij, maar die moet in Portugal, dat in 1986 toetrad tot de EU, rechts van het midden gesitueerd worden. In internationaal partijpolitiek verband maakt hij dan ook deel uit van de Europese Volkspartij (EVP), die de christen-democraten en conservatieven verenigt. Enkele weken terug typeerde hij zichzelf als „een hervormer, geen revolutionair, een man van het midden en geen vrijemarktfundamentalist.”

Premier Balkenende beschouwt hem als een „uitstekende kandidaat.” Hij constateert met tevredenheid dat er een breed draagvlak aanwezig is voor Barroso’s aanstelling. Dit laatste telt mee om als eerste man van het dagelijks bestuur van de Unie slagvaardig te kunnen opereren.

Onder Europese diplomaten zijn de reacties minder enthousiast. Er circuleren in die kringen aanduidingen als „een ultieme compromiskandidaat”, „iemand waartegen de minste bezwaren bestaan” en „het kleinste gemene veelvoud.”

Ronduit negatieve geluiden klinken er van de kant van de socialisten in het Europees Parlement, qua omvang de tweede groepering binnen dat orgaan. Zij kritiseren de Portugees om zijn keiharde bezuinigingsbeleid en zijn pro-Amerikaanse gezindheid in de kwestie Irak. De benoeming vereist de goedkeuring bij meerderheid van het EP. Eind juli vindt in Straatsburg hierover een stemming plaats.

Barroso heeft zich in het verleden steeds uitgesproken voor een goede relatie met de VS. „De transatlantische betrekkingen moeten worden verbeterd. Dat is een taak die we als politici aan beide zijden van de Oceaan delen”, verklaarde hij in een rede in oktober 2003.

Hij fungeerde in maart van dat jaar, aan de vooravond van de oorlog tegen Irak, als gastheer tijdens topberaad op de Azoren tussen de Amerikaanse president Bush, de Britse premier Blair en diens Spaanse ambtgenoot Aznar. Hij duidde hen aan als „drie goede vrienden.” Hij was voorstander van het militaire ingrijpen tegen Saddam Hussein, maar hield zich toch enigszins op de achtergrond.

De favoriet voor de post van Commissievoorzitter wordt niet gezien als een persoon met visionaire ideeën over de toekomst van het verenigd Europa. Als regeringschef wierp hij zich op als pragmaticus die pijnlijke bezuinigingsmaatregelen toepaste om de overheidsfinanciën op orde te brengen. Zijn socialistische voorganger Guterres had het begrotingstekort laten oplopen tot boven de grens van 3 procent uit het stabiliteitspact.

Barroso is jurist en spreekt vloeiend Engels en Frans. Hij geniet buiten Portugal weinig bekendheid en stond ook niet op de aanvankelijke lijstjes van kanshebbers in de slag om de opvolging van de Italiaan Prodi. Hij verscheen pas in beeld nadat diverse andere gegadigden door een of meer van de grotere lidstaten waren afgewezen. Met name Frankrijk en Groot-Brittannië botsten met elkaar. In eerste instantie ontwikkelde zich een tweestrijd tussen de Belgische premier Verhofstadt en de Britse eurocommissaris Patten, maar geen van beiden haalde het uiteindelijk tijdens een beslissende discussie op de EU-top van anderhalve week geleden.

Na zijn benoeming krijgt Barroso als eerste taak om in overleg met de regeringen van de 25 lidstaten de nieuwe Europese Commissie samen te stellen. Kandidaten om Nederland te vertegenwoordigen in de ploeg voor de komende vijf jaar zijn minister van Landbouw Veerman (CDA) en oud-bewindsvrouw van Verkeer en Waterstaat Kroes (VVD). Het te formeren team zal op 1 november de werkzaamheden aanvangen.