Het schouwspel in Nederland is geïnspireerd op de Manchester Passion, uitgevoerd in 2006. In de bekende Engelse industrie- en voetbalstad vond toen eenmalig een eigentijdse opvoering van het lijdensevangelie plaats. Het optreden van beroemdheden afkomstig uit die stad, werd afgewisseld met populaire popsongs van daar opgegroeide artiesten.

Trendsetter

De Engelse voorstelling is vooral een lokale gebeurtenis. Nederland heeft met The Passion echter een jaarlijks terugkerend landelijk evenement in huis. Daarmee is ons land trendsetter geworden: de VS en België hebben ondertussen een vergelijkbare, landelijke versie van het fenomeen.

Toch heeft de toneelvoorstelling veel oudere papieren. Al in de late middeleeuwen zijn er uitvoeringen van het lijdensevangelie, de zogenaamde passiespelen. Evenals The Passion moeten ze een groot publiek bekend maken met de laatste uren van Jezus, omdat de gewone man de Latijnse missen niet kan volgen.

Pompeuzer

De kerk vormt in eerste instantie het decor van de passiespelen. Als de opvoeringen steeds uitbundiger worden, verbannen de kerkelijke autoriteiten ze naar de straten en pleinen van de stad. Zo groeien ze in Duitsland en Frankrijk meer en meer uit tot een typische volksfenomeen, waarop de kerk weinig grip heeft.

De spelen worden ondertussen steeds pompeuzer. Soms werken er wel honderden gelegenheidsacteurs aan mee. Populaire poëzie, de popsongs van de middeleeuwen, ontvangt er een plek in. Onder de invloed van carnaval krijgt het fenomeen zelfs een kluchtig karakter en groeit het uit tot een vorm van plat volksvermaak.

Zelfs de kruisiging heeft soms een plaats in het toneelspel. Ter dood veroordeelden kunnen goed als figurant dienen. Wie de act overleeft, heeft geluk en krijgt gratie. In vergelijking hiermee is de moderne variant bescheiden van opzet te noemen. De producers van de voorstelling kiezen er bewust voor om de kruisiging niet op te voeren.

Ten tijde van de hervorming is het snel gedaan met het fenomeen. Protestanten hebben er een afkeer van en ook bij rooms-katholieken groeit het verzet tegen de al te bombastische uitvoeringen.

Springlevend

In de zeventiende eeuw keert het verschijnsel weer in enkele rooms-katholieke plaatsen terug. In de twintigste eeuw krijgt het Limburgse Tegelen bekendheid door de met regelmaat opgevoerde passiespelen. En in navolging van The Passion komen er steeds meer lokale opvoeringen van het lijdensevangelie.

Een eerder verboden en uitgestorven traditie is anno 2018 weer springlevend.