In ”Zeeglas” vertelt Florijn het verhaal van Julie, een in Engeland woonachtige Française die het Parijse appartement van haar grootmoeder erft. Een appartement waar niemand iets van afwist. De novelle mag dan fictief zijn, de inspiratiebron is dat zeker niet.

In het negende arrondissement in Parijs wordt in 2010 een bijzondere vondst gedaan. De familie van de zojuist op 91-jarige leeftijd overleden Solange Beaugiron komt erachter dat zij een appartement bezit in de Franse hoofdstad. Daar is ze aan het begin van de Tweede Wereldoorlog in alle haast uit vertrokken om er nooit meer terug te keren. Zeventig jaar lang houdt Solange het appartement aan, terwijl ze haar leven leidt in Zuid-Frankrijk. En niemand die ze erover vertelt. Wanneer haar familie de flat betreedt, is het alsof de tijd heeft stilgestaan.

Onaangeroerd

„Toen ik over dat appartement las, dacht ik meteen: daar moet ik iets mee doen”, zegt Els Florijn. „Ik word enorm geprikkeld door de wetenschap dat deze vrouw zeventig jaar lang iedere maand haar huur betaalde, terwijl ze nooit meer in dat appartement is geweest en niemand ervan wist. Dan denk ik: Wat bezielde haar? Wat kan er gebeurd zijn? Ze kon het zelf blijkbaar niet opbrengen om er ooit nog heen te gaan, maar ze wilde ook niet dat anderen er zouden komen. Er was daar blijkbaar iets waarvan zij niet wilde dat iemand het zag. Iets wat onaangeroerd moest blijven.”

Over de echte vondst doen verschillende verhalen de ronde. Hoe het precies zit, weet alleen de familie. „Het appartement is niet toegankelijk voor publiek.” Feit is dat er in 2010 een uit het appartement afkomstig schilderij is verkocht voor maar liefst 2,1 miljoen euro. Het is een portret dat de Italiaanse kunstenaar Giovani Boldini maakte van de jonge courtisane Marthe de Florian, van wie wordt gezegd dat ze de grootmoeder is van Solange Beaugiron. Welke schatten zich verder nog in de flat bevinden, is onduidelijk.

„De hele vondst heeft een prettige geheimzinnigheid waar ik van houd. Ik wilde daar graag iets mee doen, maar het is te klein voor een volledige roman. Toen ik door de BCB werd gevraagd om het actieboek voor de Week van het Christelijke Boek te schrijven, dacht ik: het leent zich wel voor een novelle.”

Kaalgeknipt

Florijn begon te googelen op Parijs, het appartement, de straten eromheen, de Tweede Wereldoorlog… „Op een gegeven moment kwam ik foto’s tegen van vrouwen op karren, kaalgeknipt en met borden om hun nek.” Het beeld maakte indruk en ze verwerkte het in haar novelle. „Wat er met die vrouwen is gebeurd is echt bizar! Daar heb ik nog heel netjes over geschreven”, zegt ze.

”Zeeglas” vertelt het verhaal van twee –of eigenlijk drie– generaties vrouwen. In het nu erft de in Engeland woonachtige Julie het Parijse appartement van haar grootmoeder Esmee de la Porte. Een appartement waar ze niets van afwist. Ze heeft haar grootmoeder niet meer gezien sinds haar kinderjaren, toen haar moeder Cecile ruzie met haar kreeg. Met haar eigen moeder heeft ze ook al jaren geen contact meer. In het stoffige appartement ontdekt Julie waarom haar grootmoeder in alle haast uit Parijs is vertrokken en nooit meer is teruggekeerd: ze heeft in de oorlog een relatie gehad met een Duitse soldaat.

„Dit soort verhalen zijn er natuurlijk heel veel geweest in de Tweede Wereldoorlog”, zegt Florijn. „Esmee is zo eenzaam, ze denkt dat haar man dood is en dan is daar een Duitser die ook heel eenzaam is; een zielsverwant met wie ze het heel goed kan vinden. Ze weet dat het verkeerd is en toch begint ze een relatie met hem.” Hoewel er heel veel liefde is tussen beiden is die liefde destructief. „De gevolgen werken door tot bij de kleindochter.”

Het fascineert Florijn hoeveel impact oorlog tot in de nageslachten heeft. „Er is in de Tweede Wereldoorlog zo veel kapotgemaakt. En daarna begon het grote zwijgen. Mensen wilden niet praten over de traumatische ervaringen. Ik kan me ook wel voorstellen dat je niet tegen je dochter zegt: „Je bent van een Duitser en ik ben na de oorlog kaal geknipt en op een kar gezet.” Dus dat je, zoals Esmee, tegen beter weten in toch maar de illusie in stand probeert te houden.”

Wat had ik gedaan?

Ze vraagt zich af wat zij in die tijd gedaan zou hebben. „Wat zou ik hebben gezegd over een vrouw als Esmee? Zou ik haar veroordelen? Zou ik tussen de schreeuwende mensen hebben gestaan en haar hebben uitgelachen? Of zou ik haar helpen, zoals de pastoor in het verhaal?” Het antwoord weet ze niet. „Wat voor mij wel duidelijk is: wanneer je bewust kwaad spreekt over iemand, met als doel die persoon te kwetsen, is dat niet minder erg dan wat diegene heeft gedaan. Dat is net zo’n grote zonde, want ieder gebod is gelijk.”

Laatst was ze bij een lezing over de Tweede Wereldoorlog. „Er werd verteld over een rooms-katholieke man die in de oorlog heel veel Joodse kinderen had verborgen. Na de oorlog had hij NSB-kinderen die op straat zwierven opgevangen. De Joodse gemeenschap was daar laaiend over. Hoe kon hij dat doen? Ik begrijp die woede wel. Maar ik heb ook veel bewondering voor zo’n man, dat hij een kind als kind ziet en het niet veroordeelt om wat z’n ouders hebben gedaan.”

Niet zwart-wit

Florijn houdt ervan om dingen van meerdere kanten te belichten. „Dingen zijn niet zwart-wit. Je kunt vaak voor beide kanten begrip opbrengen. Een tijdje geleden hadden we een preek over de overspelige vrouw. Hoe mild de Heere Jezus daarmee omgaat… dat vind ik heel bijzonder. Het zet mij aan het denken.”

Vergevingsgezindheid is moeilijk, vindt ze. „Heb uw vijanden lief. Dat is zo’n ongelofelijke opdracht, waar ik soms van denk: hoe kan God dat van ons vragen? Dat is zo groot! Tegelijkertijd wordt voor mij daarin duidelijk hoe groot God Zelf is.”

Vanuit haar overtuiging probeert ze in al haar verhalen „een stukje genade te leggen”. In ”Zeeglas” doet ze dat in de vorm van de pastoor die zich over Esmee ontfermt. „Hij veroordeelt haar niet, maar helpt haar. Mijn verhaal kan daar niet goed zonder. Ik geloof dat je dingen moet plaatsen in het eeuwigheidsperspectief. Ik kan heel moedeloos worden van boeken waarin alles teloorgaat; boeken waarin er alleen wanhoop is. Die zijn er tegenwoordig heel veel. Het lijkt welhaast een kunstvorm: hoe wanhopiger het verhaal, hoe beter het is. Ik kan me niet voorstellen dat je het leven nog ziet zitten als je er zo tegen aankijkt. Nee, ik zou zo’n boek niet kunnen schrijven.”

Boekgegevens

Zeeglas, Els Florijn

Els Florijn

Els Florijn werd in 1982 geboren in Utrecht en groeide op in Scherpenzeel. Ze debuteerde in 2003 met de roman ”Laatste nacht”. Daarna volgden ”Schaduw van de wolf” (2006), ”Het meisje dat verdween” (2010, winnaar Publieksprijs Christelijk Boek), ”Vuur over de stad” (2013, kinderboek; winnaar Eigenwijsprijs), ”Middernachttrein” (2015, jeugdboek 12+) en ”Rode papaver” (2017). Ze schreef verder kerstverhalen voor verschillende bundels en in opdracht de novelles ”Onze Vader” (2013) en ”Zeeglas” (2018, actieboek). Els Florijn woont in Bilthoven met haar man en kinderen.

Week van het Christelijke Boek

De Week van het Christelijke Boek 2018 heeft plaats van 7 tot en met 17 maart. De organisatie is in handen van BCB, de Brancheorganisatie voor het Christelijke Boeken- en Muziekvak. BCB brengt dit jaar het veertigste actieboek uit. De novelle ”Zeeglas” is geschreven door Els Florijn en kwam tot stand in samenwerking met uitgeverij Mozaïek. De christelijke boekhandels geven ”Zeeglas” tijdens de actieweek gratis weg bij aankoop van ten minste 12,50 euro aan boeken.