Is afschieten ook voor Nederland een effectieve aanpak? Directeur Laurens Hoedemaker van de Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging vindt van niet. „Laten we focussen op de menselijke factor en zorgen dat iedereen, van toerist en veetransporteur tot jager en natuuronderzoeker, risicobewust is.”

Een van de zogeheten ziektereservoirs van de Afrikaanse varkenspest zijn wilde zwijnen. „Ze zijn gevoelig voor de ziekte en verspreiden die. Door contact met andere varkens, via slachtafval of besmet vlees, kan de besmetting overgaan op de veehouderijsector.”

Als diergeneeskundige weet Hoedemaker hoe lastig de bestrijding van de Afrikaanse varkenspest is. „Het is een zeer persistente ziekte. Het virus circuleert lang in de omgeving. Dat maakt de bestrijding moeilijk, zeker als wilde zwijnen ermee besmet zijn. Die leven verborgen en verplaatsen zich voortdurend.”

Hoedemaker begrijpt de angst van de Duitse overheid, die in verschillende deelstaten premies uitlooft voor elk extra wild zwijn dat wordt afgeschoten. „Het virus is daar de oostgrens genaderd. Boeren houden hun adem in en doen alles om te voorkomen dat de ziekte over de grens komt. Hier in Nederland beseffen we niet hoe groot de urgentie is. Als lid van de Europese jagersorganisatie FACE spreek ik regelmatig collega’s uit buurlanden en de Oost-Europese en Baltische staten. Voor hen is de Afrikaanse varkenspest de dagelijkse werkelijkheid.”

Onderbouwing

Van massale afschot van wilde zwijnen wil Hoedemaker toch niet weten. „Veterinair en biologisch gezien is daar onvoldoende onderbouwing voor. Van de klassieke varkenspest is bekend dat de ziekte dooft als de dichtheid van wilde zwijnen onder de 2 tot 5 dieren per vierkante kilometer komt. Van Afrikaanse varkenspest is dat niet bekend.”

Hoedemaker wijst nogmaals op de menselijke factor. „Hygiëne en risicobewustheid, daar gaat het om. Als Jagersvereniging lichten we onze leden uitgebreid voor en roepen we hen op hun verantwoordelijkheid te nemen. Ga je in het buitenland jagen? Ontsmet je auto, je schoeisel en je jagersgerei. En doe dat onderweg nog maar een keer.

Wees terughoudend met jagen in regio’s waar de Afrikaanse varkenspest heerst. En neem absoluut geen vlees van wild zwijn mee uit die regio.”

Maar de oproep om risicobewust te zijn geldt elke sector en iedere persoon, benadrukt Hoedemaker. „Denk aan veetransport van en naar landen waar de besmetting heerst, zoals Tsjechië en Polen. Of aan natuuronderzoekers, die bijvoorbeeld in Polen aan het werk zijn. Aan toeristen en militairen. Iedereen draagt verantwoordelijkheid.”

Volgens minister Schouten (Landbouw) is de kans op introductie van Afrikaanse varkenspest in Nederland klein, zo liet ze weten in antwoord op Kamervragen van de VVD.

Hoedemaker beaamt dat. „Maar áls de ziekte binnenkomt, is de economische impact enorm. Voor de varkenssector kan dat de nekslag betekenen. De export kan zomaar maanden of jaren op slot gaan.”

Draaiboek

De Jagersvereniging pleit voor een apart draaiboek voor Afrikaanse varkenspest. „Er is nu één draaiboek voor de klassieke varkenspest en de Afrikaanse. Maar het epidemiologische beeld is totaal verschillend. De klassieke varkenspest is redelijk goed te bestrijden en er bestaat een vaccin voor. De Afrikaanse varkenspest is hardnekkig en moeilijk te bestrijden. Er is geen vaccin voor. Laat de overheid zorgen dat iedereen goed geïnformeerd is, zodat we allemaal onze verantwoordelijkheid kunnen nemen en de kans op introductie van Afrikaanse varkenspest klein blíjft.”

Dit is een eerste deel in een tweeluik over de dreiging van de Afrikaanse varkenspest. Woensdag deel 2.

„Broodje worst is pas risico”

Als ergens de verspreiding van ziekten onder het Nederlandse wild nauwkeurig wordt gevolgd, is het in het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) in Utrecht. Wat de beste aanpak is áls de Afrikaanse varkenspest binnen onze grenzen komt, is vooraf moeilijk te zeggen, benadrukt DWHC-voorlichter Margriet Montizaan. „In Tsjechië is een gebied waarbinnen een besmette populatie leeft. Om een kernzone heen ligt een bufferzone, waar elk wild zwijn wordt afgeschoten. De zieke populatie sterft of wordt na een periode afgeschoten. Deze aanpak werkt alleen als je ziektes tijdig ontdekt.”

Montizaan ziet het zwijn niet als grootste dreiging. „Een besmet broodje worst dat iemand in Oost-Europa koopt en onderweg weggooit, is een veel grotere risicofactor.”