De Amerikaanse schrijver Anthony Doerr was zo gefascineerd door dit fenomeen dat hij er zeven verhalen over schreef, gebundeld in ”Een muur vol herinneringen en andere verhalen”, waarvoor hij een aantal literaire onderscheidingen ontving. Voor zijn later verschenen roman ”Als je het licht niet kunt zien” uit 2014 kreeg hij overigens in 2015 de Pulitzerprijs voor fictie.

De verhalen spelen zich af op allerlei verschillende plekken ter wereld, van Zuid-Afrika tot China, en meestal vinden ze plaats in het heden. Het titelverhaal, dat een derde van de bundel beslaat, neemt de lezer mee naar de toekomst, waarin het mogelijk is herinneringen op te slaan op cassettes. Via voorgeboorde gaten in de schedel kunnen die cassettes worden afgespeeld, zodat je kennis kunt nemen van je eigen of van andermans herinneringen.

In dit verhaal hebben de herinneringen van een Zuid-Afrikaanse dementerende bejaarde vrouw een bijzondere waarde voor een crimineel. Hij misbruikt daarvoor een verschoppelingetje met wie hij ’s nachts haar huis binnensluipt. Deze jongen moet haar herinneringen cassette voor cassette doorploegen op zoek naar de sleutelscène.

Terwijl de vrouw zelf wegzinkt in de nevelen van haar geheugen, komt ze helder tot leven in de gedachten van de jongen. Doerr heeft dit sciencefictionverhaal een sprookjesachtige afloop gegeven: boontje komt om zijn loontje en de hulpbehoevenden ontvangen in ruime mate wat ze nodig hebben.

De andere zes verhalen missen het thrillerachtige element, maar zijn elk totaal verschillend. In ”Dorp 113” tekent Doerr welke ingrijpende gevolgen de bouw van een stuwdam in China heeft voor de inwoners van een dorp dat ligt op de plek waar het stuwmeer zal komen. De zoon van de daar nog wonende zaadbewaarster speelt een leidende rol in het leeghalen van het dorp, maar zijn moeder hoort tot de groep hardnekkigen die zo lang mogelijk weigeren te vertrekken. Het dorp met alle plekken waar herinneringen aan vastzitten zal in het stuwmeer verdwijnen, maar toch blijken er mogelijkheden te zijn om de draden uit het verleden door te leiden naar de toekomst.

Een mooi aspect aan dit verhaal is de nadruk op de rol van zaadjes die ieder een heel toekomstig leven in zich bergen en ieder een link vormen met voorgaande generaties.

In het indrukwekkende en aangrijpende verhaal ”Hiernamaals” wordt stukje bij beetje via de herinneringen van de epileptische Jodin Esther duidelijk hoe ze in haar jeugd aan de Holocaust heeft kunnen ontkomen en de rest van haar leven in Amerika heeft doorgebracht. Het verhaal laat ook zien hoe generaties met elkaar verbonden worden, doordat nakomelingen herinneringen hebben aan bepaalde plekken waar hun voorouders activiteiten met hen ontplooiden.

De kleinzoon van Esther verwoordt het als volgt: „Elk uur verdwijnt overal ter wereld een oneindig aantal herinneringen, hele schilderachtige atlassen worden mee het graf in gesleept. Maar gedurende datzelfde uur zijn kinderen in de weer, onderzoeken voor hen gloednieuw territorium. Ze duwen de duisternis weg; laten herinneringen achter als kruimels brood. De wereld wordt herschapen.”

Doerr vraagt wel wat inspanning van de lezer, omdat hij veel gebeurtenissen beschrijft maar daarover weinig uitlegt. Hij gebruikt niet veel dialoog, maar juist weer overvloedige beeldspraak, die soms wat bombastisch aandoet. Daardoor kan een verhaal de lezer gaan tegenstaan. De verhalen zelf zijn echter boeiend en aansprekend genoeg. Bovendien tonen ze alle aan dat herinneringen in ieders leven een grote rol spelen en dat ze een brug kunnen slaan tussen opeenvolgende generaties.

Boekgegevens

Een muur vol herinneringen en andere verhalen; Anthony Doerr; vertaald door Karin Pijl; uitg. The House of Books, Amsterdam, 2017; ISBN 978 90 443 5146 0; 269 blz.; € 19,99.