Kundig genoeg was het duo. De twee commissieleden van een politieke partij beschikten over de nodige expertise. Langzaamaan werd duidelijk dat het tweetal een smerig spel speelde. Ze speelden onder één hoedje met een malafide projectontwikkelaar die teerde op drugsgeld.

Prof. Pieter Tops vertelde dinsdagavond in Rotterdam het verhaal tijdens een debat over criminelen in de politiek. De bestuurskundige wilde ermee zeggen dat politici zich ervan bewust moeten zijn dat kwaadwillenden via het raadslidmaatschap snode plannen willen uitvoeren.

Tegelijkertijd bezwoer Tops dat het met infiltratie van misdadigers in gemeenteraden nog meevalt. Samen met Volkskrantjournalist Jan Tromp publiceerde hij begin dit jaar het geruchtmakende boek ”De achterkant van Nederland”. Daarin schetst hij de welig tierende drugsmisdaad in het zuiden van het land en vermenging van boven- en onderwereld. Het voorbeeld van de twee commissieleden die een malafide projectontwikkelaar een handje hielpen, was de enige concrete criminele infiltratie in de politiek die Tops zegt te hebben aangetroffen.

Veel groter zijn de problemen in bijvoorbeeld volkswijken, benadrukt hij. Daar schakelen drugscriminelen bijstandsmoeders, scholieren, boeren en motorclubleden in. Die burgers runnen bijvoorbeeld een wietplantage.

Omkoping

Toch is ook in het openbaar bestuur alertheid geboden, onderstreept Tops. „Politici moeten goed om zich heen kijken. Waarom komt een commissielid ineens met het verzoek om een omstreden ondernemer een bouwvergunning te geven? Laten raadsleden daarover in gesprek gaan en desnoods de burgemeester of griffier in vertrouwen nemen.”

Niet alleen infiltratie, ook omkoping is een risico, waarschuwt hij. „Criminelen kunnen ambtenaren onder druk zetten om hun een bepaalde vergunning te geven.” De bestuurskundige ziet wel wat in het idee om voortaan van (kandidaat-)raadsleden een verklaring omtrent het gedrag (vog) te vragen. Al heeft hij aarzelingen. „Criminelen vinden dan wel wegen om aan zo’n vog te komen.”

De burgemeesters Depla van Breda en Jorritsma van Eindhoven hesen vorig jaar oktober de stormbal. Ze waarschuwden afdelingsbesturen en fractievoorzitters in Brabant en Zeeland per brief voor het gevaar dat criminelen hun tentakels uitstrekken tot in politieke kringen. De burgemeesters noemden criminele beïnvloeding „betonrot voor het fundament van de lokale democratie.”

Erf

Prof. dr. E. W. Kolthoff, lector ondermijning aan Avans Hogeschool en hoogleraar criminologie aan de Open Universiteit, kan zich de zorgen van de burgemeesters goed voorstellen. „Criminelen zoeken naar creatieve manieren op hun business voort te kunnen zetten. Dus is het denkbaar dat ze willen infiltreren in de lokale politiek”, aldus Kolthoff woensdagmorgen desgevraagd.

Kolthoff wijst erop dat er zich her en der dubieuze zaken afspelen binnen het lokaal bestuur. Zo werd vorig jaar een groot drugslaboratorium ontdekt op het erf van de CDA-penningmeester Wim van der P. uit het Brabantse Leende. Recent werd politicus en voormalig VVD-kopstuk Jos van Rey uit Roermond veroordeeld wegens onder meer omkoping en witwassen. Verder is er ophef rond het Valkenswaardse raadslid Ruud van Dijk. Het Eindhovens Dagblad meldde zaterdag dat Van Dijk, in het verleden al beschuldigd van corruptie, een „twijfelachtig contact” heeft met de omstreden jurist Marcel Senders, die in 2013 ontsnapte aan een moordaanslag.

Motorclub

Tot Kolthoffs ongenoegen laat screening van kandidaat-raadsleden te wensen over. „Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft een draaiboek voor het toetsen van kandidaten, maar dat wordt nauwelijks gebruikt. Van lokale CDA’ers hoorde ik dat je al op een kandidatenlijst terechtkomt als je een leuk cv hebt. Kandidaten moeten meer bevraagd worden. In wat voor kringen verkeren ze? Zo voorkom je bijvoorbeeld dat je de captain van een omstreden motorclub binnenhaalt.”