Wat is er aan de hand?

Jaarlijks vraagt de Tweede Kamer de minister van Justitie en Veiligheid meerdere keren onderzoek te laten doen naar een justitieonderwerp, bijvoorbeeld veiligheid. Vervolgens komt het Wetenschappelijk Onderzoek en Documentatiecentrum WODC in beeld. Daar werken enkele tientallen onderzoekers, in loondienst van het ministerie. Het WODC kan, met het ministerie als opdrachtgever, zelf een rapport maken, of onderzoek uitbesteden. De minister voorziet het eindrapport van een beleidsreactie en stuurt het dan naar de Kamer.

Vorige maande onthulde het tv-programma Nieuwsuur, dat eerder de zogenaamde Teevendeal aan het licht bracht, dat de ambtenaren van het ministerie het WODC strak aansturen. De vraag is: Tast dat de betrouwbaarheid van de onderzoeken aan?

Wat ontdekte Haan precies?

Volgens een inmiddels gepensioneerde onderzoeker ging de bemoeienis van het ministerie zeker twee keer veel te ver. Eerst bij een rapport dat moest aantonen of maatregelen om drugstoeristen uit coffeeshops te weren, werkten. In enkele steekproefgemeenten bleek er, los van de maatregelen, niet zo’n sprake te zijn van overlast. De WODC-onderzoeker wilde dat onderstreept hebben, de beleidsambtenaren niet. De WODC-directeur bedacht daarop een omfloerste formulering en hakte zo de knoop door.

Een tweede rapport moest duidelijk maken of gemeenten telers een ontheffing mogen geven voor het telen van wiet. Volgens de onderzoeker stuurde de Radboud Universiteit Nijmegen de beste offerte in. De beleidsambtenaren wilden echter dat de opdracht naar het T.M.C. Asser Instituut zou gaan. Dat zou, net als toenmalig minister Opstelten, afwijzend staan ten opzichte van de gereguleerde teelt.

Uiteindelijk mocht het WODC toch voor Nijmegen kiezen. Wel eiste het ministerie dat de onderzoekers alleen zouden nagaan hoeveel ruimte de VN-drugsverdragen en de EU-drugsregelgeving boden. Mensenrechtenverdragen moesten buiten beeld blijven.

De onderzoeker deed over de gang van zaken intern haar beklag, wat de verstandhouding met haar directeur zwaar verstoorde. Het door haar opgestelde klachtendossier kwam vervolgens bij Nieuwsuur terecht.

Hoe heeft Grapperhaus op de onthulling gereageerd?

Met zeer zwaar geschut. Een commissie onder leiding van vicepresident Overgaauw van de Hoge Raad gaat de wetenschappelijke kwaliteit van de twee rapporten beoordelen. Een aantal arbeidsrechtdeskundigen brengt onder leiding van hoogleraar arbeidsrecht Verhulp in kaart hoe het ministerie het personeelsconflict heeft afgewikkeld.

Een team onder leiding van hoogleraar rechtssociologie Hertogh moet nagaan in hoeverre beleidsambtenaren van het ministerie bij het begeleiden en aansturen van WODC-onderzoeken hun boekje te buiten zijn gegaan.

Een vierde maatregel gaat over de in het regeerakkoord aangekondigde wietteeltexperimenten in zes tot tien gemeenten. Grapperhaus laat het monitoren daarvan niet over aan het WODC, maar aan externe deskundigen.

Wat wil de Tweede Kamer?

De WODC-onderzoeker die de zaak aankaartte, betwijfelde gisteren in Nieuwsuur hoe zuiver de commissie-Hertogh kan schetsen hoe ver de invloed van het ministerie op het WODC in het verleden precies ging. Een deel van de Kamer wil nu dat Grapperhaus de WODC-directeur ontslaat en het bureau gaat huisvesten buiten het ministerie.

Grapperhaus wil eerst de drie onderzoeken afwachten. Dinsdagavond moet blijken wie van de twee er wint.