„We waren in het dorp en hoorden de mijnen ontploffen”, zo herinnert zich Mohammed Abuznawee, een herder met woonplaats nabij een mijnenveld bij Kirkuk. „Tweehonderd schapen waren in het midden van de nacht uitgebroken en in het mijnenveld terechtgekomen. Mijn broer probeerde de kudde te redden, maar kwam zelf om het leven.”

Geen enkele van de mijnen in Koerdisch gebied is van Iraakse makelij. De gevaarlijkste mijn is de Valmara, een Italiaanse product. Bijna even dodelijk is de M14, een Amerikaanse mijn die werd geleverd onder het bewind van wijlen president Ronald Reagan. „Je kan ze bijna onmogelijk opsporen”, zegt Wiyan Abdurrachman van de ontmijningsorganisatie Aras.

De mijnen zijn één probleem. Een ander zijn de chemische stoffen uit Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië die Saddam gebruikte voor gasaanvallen op Koerdische dorpen. De vliegtuigen waarmee de bommen werden gedropt waren Mirages uit Frankrijk en Russische Mig-29’s. „Op een dag komen de leveranciers ook voor het gerecht”, zo hoopt Abdurrachman.

De voorbereidingen voor Saddams proces in Irak lopen, maar het is niet duidelijk of er wapenbedrijven worden aangeklaagd. De procureur is Salem Chalabi, de neef van de bij Washington uit de gratie gevallen Ahmed Chalabi. Salem Chalabi verklaarde in Bagdad dat zijn aanklacht binnenkort klaar zou zijn.

Alan Zangana, directeur van Kurdisch Human Rights Watch in Californië, hoopt dat de Koerden en andere onderdrukte volkeren in Irak de leveranciers van chemische wapens kunnen aanklagen op dezelfde manier als de Joden de Zwitserse banken tot de betaling van een schadevergoeding hebben kunnen brengen.

Saddams advocaten, de Jordaniërs Mohammed al-Rashdan en Hussain Mjalli, hebben nog niets gezegd over een proces tegen westerse bedrijven. Ze argumenteren dat het proces tegen Saddam geen wettelijke basis heeft omdat de hele Amerikaanse bezetting van het land illegaal is.