In de Haagse Nieuwe Kerk en Kloosterkerk worden al 55 jaar zondagse diensten met Bachcantates gehouden. Toch was Den Haag niet de eerste plaats waar dit gebeurde: de Amsterdamse Westerkerk was al tien jaar eerder. Echter, qua regelmaat wint Den Haag: elke laatste zondag van de maand.

Volgens Ellen van der Sar, zakelijk leider van de cantatediensten in Den Haag en auteur van een gedenkboek, zit de kerk op deze zondagochtenden „bomvol.” Behalve de gemeente komt er vooral publiek dat de kerk op zondag maar zelden vanbinnen ziet, maar uit een zekere behoefte deze diensten toch bezoekt. De Kloosterkerk wil met deze activiteit mensen bereiken uit het meer ontwikkelde segment van de Haagse samenleving en hen via Bachs muziek dichter bij de Bijbelse boodschap brengen.

Van der Sar gaat op een gevarieerde manier in op de geschiedenis van deze diensten. Levensbeschrijvingen en interviews met direct betrokkenen, zoals dirigenten, predikanten en musici, maken het fraai uitgevoerde boekje een plezier om te lezen. Ook aan de niet-muzikale voorbereidingen wordt aandacht besteed, evenals aan de financiering: een heikel punt. Voor een verantwoorde uitvoering zijn namelijk professionele solisten en instrumentalisten nodig. Overigens verleenden de orkestleden in het verleden voor een luttel bedrag hun medewerking.

Zo’n jarenlang project staat of valt met muzikale leiders die visie hebben en deze ook weten over te brengen op koor en orkest. Gerard Akkerhuis en na diens overlijden Jos Vermunt worden door de auteur geroemd vanwege hun inzet en doorzettingsvermogen. Met name Akkerhuis, de initiator van deze diensten, formeerde een betrouwbaar vocaal en instrumentaal ensemble, dat in staat was met één gezamenlijke repetitie op zaterdagmiddag de dag daarop een goede uitvoering neer te zetten. Tegenwoordig wordt het kooraandeel bij toerbeurt gedaan door het Residentie Bachkoor en het Residentie Kamerkoor.

Een kerkdienst met cantate, kan dat wel? Luther vond van wel. Calvijn dacht daar duidelijk anders over: alleen gemeentezang.

Bachcantates hebben met name in de aria’s teksten die tegenwoordig bij zowel vrijzinnigen als gereformeerden vragen oproepen. Dat wil echter niet zeggen dat ze on-Bijbels zijn; alleen de manier van uitdrukken is niet meer de onze. Toch kan de uitvoering van een cantate, in aansluiting op de preek, een extra dimensie geven aan het gesproken woord. Muziek raakt soms een diepere laag van ons hart dan woorden kunnen bereiken.

Als Bach weer klinkt. 55 jaar cantatediensten in Den Haag, Nieuwe Kerk (1962-1967) en Kloosterkerk (1968-2017), Ellen van der Sar; Stichting Cantatediensten Kloosterkerk, Den Haag, 2017; ISBN 978-94-6323-126-8; 156 blz.; € 17,50.