Promotor Hanna Rijken: Gereformeerde Reformatie liet een steek vallen
„Je hebt met verve verdedigd dat de gereformeerde Reformatie een steek heeft laten vallen, die moest worden opgehaald.” Aldus prof. dr. Marcel Barnard dinsdagmiddag aan de VU in Amsterdam bij de promotie van Hanna Rijken.
Prof. Barnard sprak Rijken toe, nadat deze haar studie naar de „toe-eigening” van de Choral Evensong in Nederland aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) onder grote belangstelling had verdedigd.
Volgens de promotor laat Rijken zien dat er ook binnen de gereformeerde Reformatie een verlangen naar muziek en rituelen is. „Een hunkering naar schoonheid." In Engeland kreeg dit een plek in de evensong. In Nederland komt er vanaf 1980 belangstelling voor deze „schoonheid als teken en zegel van de hemel", zoals prof. Barnard het noemde.
Rijken kreeg tijdens de promotieplechtigeheid vragen vandr. Mirella Klomp, prof. dr. Paul Post, dr. Miranda Klaver, prof. dr. Henk de Roest en prof. dr. Leo Koffeman.
Prof. Post vroeg of Rijken haar onderwerp niet veel te protestants en statisch neerzet. Behalve hoogliturgische vieringen als de evensong ziet prof. Post ook evenementen als The Passion en Taizé-vieringen. Hij sprak van „casualisering” tegenover „kathedralisering.” Volgens hem is de rituele werkelijkheid veel complexer. „Het is chaos.”
Rijken reageerde dat het haar juist had verrast dat het aantal protestanten dat een evensong bijwoont zo groot is. „Juist in de gereformeerde gezindte vindt deze viering vaak plaats, als concert, op zaterdagavond.” Uit rooms-katholieke kring had ze niet veel voorbeelden van plaaten waar de evensong is geïntroduceerd.
Waar zijn de ruim honderd plaatsen waar deze vieringen plaatsvinden dan vooral te vinden? wilde prof. Post weten. „Is het een stedelijk verschijnsel, of vind je het ook op het platteland?”
Rijken: „Een kaartje met punten erop waar de Choral Evensong plaatsvindt, zou interessant zijn. Is het de Biblebelt? Zijn het vooral de grote steden? Mij is gebleken dat het vooral gekoppeld moet worden aan personen die in Engeland geweest zijn. Ik noem ze de ”cultural brokers”. Iemand als dirigent Bouwe Dijkstra uit Roden. Hij richtte jongenskoren op in Roden, Sneek, Kampen. Niet echt de grote steden. Hoewel hij voor de uitvoering wel weer zocht naar een monumentale kerk, bijvoorbeeld de Groningse Martinikerk.”
Bezoekers
Prof. De Roest stelde dat Rijken in haar veldwerk vooral uitvoerenden –zangers, dirigenten, organisten– had geïnterviewd en maar weinig bezoekers. „En toch worden verregaande conclusies getrokken, bijvoorbeeld dat de evensong zorgt voor connectie tussen gelovigen, ex-gelovigen en ongelovigen.”
Volgens Rijken zou het inderdaad interessant zijn om nog een breder onderzoek te doen naar de beweegredenen van de bezoekers. Maar de gedachte dat uitvoerenden heel betrokken zijn en dus ook gelovig, ontkrachtte ze. „Ook onder zangers die elke dag bezig zijn met de evensong bevinden zich atheïsten.”
Gunfactor
Promotor prof. Barnard prees Rijken in zijn toespraak vanwege haar doorzettingsvermogen. Ze verrichtte haar promotieonderzoek naast diverse andere activiteiten, onder andere als dirigent en docent. „Hanna stopt niet. Wat ze doet, is veel. Ik ken weinig mensen die hun talenten zo welig laten tieren. En die hun talenten zo ter beschikking stellen aan de gemeenschap en aan de gemeenschap van Christus. Wat is het een vreugde te mogen delen in jouw talenten. Wat bezorg jij mensen een plezier. Ik ken weinig mensen met een zo grote gunfactor. Koester die talenten. Maar laat ze ook tot rust komen en zorg dat ze voeding krijgen.”
