Zeggelaar (64) wijst naar de bomen in herfstkleuren die vanuit haar flat in Ridderkerk te zien zijn. „Gelukkig kan ik weer van dat uitzicht genieten. Ik probeer bewust stil te staan bij de dingen die ik krijg. Na een goed gesprek met een collega of een fijn lesuur dank ik de Heere God.”

Zeggelaar herkent veel in het boek ”Leven met scherven”, dat vorige maand verscheen (zie ook ”Druk bezig zijn is een manier om de pijn van de scheiding te ontlopen”). „Een van mijn kinderen zei onlangs: Een scheiding levert alleen maar verliezers op.”

De Ridderkerkse geeft Duits aan de Passie in Rotterdam, een evangelische middelbare school. Ze heeft vier getrouwde kinderen, drie dochters en een zoon, en dertien kleinkinderen. Jarenlang kerkte ze in de Zuiderkapel in Rotterdam. Zeggelaar en haar man werden in 1986 voor zendingswerk door deze gemeente uitgezonden naar Nepal. Ze werkten er ruim zes jaar als tentenmakers. Tegenwoordig bezoekt Zeggelaar de diensten van de Vrije Baptisten Gemeente in Papendrecht.

Er leek veertien jaar geleden geen vuiltje aan de lucht?

„Voor mij niet. We waren 28 jaar getrouwd. Regelmatig gaf ik mijn man een knuffel en zei dan dat ik veel van hem hield. Na de scheiding realiseerde ik mij dat hij hier niet in soortgelijke bewoordingen op antwoordde. Daarom zag ik de breuk niet aankomen.

Mijn man vertelde dat hij niet meer met mij verder wilde én dat hij mij niet meer in zijn buurt kon verdragen. Er was volgens hem geen andere vrouw in het spel. Hij zei dat hij een tijdje elders ging wonen. Voor mijn gevoel ging het om een bezinningsperiode. Ik had er het volste vertrouwen in dat hij terug zou komen. Dat liep echter anders. Niet lang na zijn vertrek ontdekte ik dat mijn man een relatie met een ander had. Hij is later met haar getrouwd.”

Herstel bleek niet mogelijk?

„Als je partner ervoor kiest om te vertrekken, heeft hij al een heel proces doorlopen en is het meestal te laat om het tij te keren. Dat hoor ik ook vaak van lotgenoten. Mijn ex-man heeft mij nooit verteld wat hem stoorde en wat ik had kunnen veranderen om weer met elkaar verder te kunnen. Een gesprek hierover was niet mogelijk. Mijn ex-man wil mij nog altijd niet zien. We vieren de verjaardagen van onze kinderen en kleinkinderen dus nooit gezamenlijk.”

Hoe reageerden de kinderen?

„Geschokt. Het was moeilijk om te zien hoeveel pijn de scheiding de kinderen deed. Kinderen zijn loyaal en willen niet moeten kiezen voor een van de ouders.

Ik kon hen onvoldoende helpen omdat ikzelf aan het overleven was. Regelmatig raakte ik in paniek. Avondenlang liep ik over straat, worstelend met de situatie. De Heere had mijn man en mij op één weg geplaatst met de bedoeling dat wij daar sámen op zouden wandelen. Door de scheiding voldeed ik niet meer aan Gods plan.”

Welke impact had de scheiding verder?

„Ik moest mijn financiën gaan beheren, terwijl ik mij daar nooit mee bezig had gehouden. Toch was dit een van de minst ingrijpende gevolgen van de scheiding.

Ik voelde mij een vuilniszak die op straat was gezet en dat hakte er ontzettend in. Wat had ik over het hoofd gezien en waar was het misgegaan? Veel mensen beschouwen de verlatene als iemand die niets aan een scheiding kan doen, maar dat vind ik niet terecht. Ook ik heb fouten gemaakt. Er moet toch iets zijn geweest waardoor mijn man is afgehaakt. Lange tijd voelde ik mij compleet mislukt en twijfelde ik aan mijzelf. Ik vind het verschrikkelijk dat mijn kinderen ook het nodige van die problemen hebben meegekregen.

Jarenlang schaamde ik mij als ik door Ridderkerk fietste. Ik had het gevoel dat iedereen mij nakeek en dacht: Daar heb je die gescheiden vrouw.”

Dat moet zwaar geweest zijn.

„Een van de allerergste dingen uit de eerste tijd na de scheiding vind ik nog altijd de trouwdag van mijn zoon. Mijn zoon en schoondochter knielden voor in de kerk en beloofden elkaar trouw. Mijn ex-man en ik zaten op dat moment elk aan een eind van dezelfde bank. Kun je je kind iets ergers aandoen?

Mijn oudste dochter was net voor de scheiding getrouwd. Kort daarop kreeg ze een miskraam. Ik voelde mij enorm schuldig, want dit kwam vast omdat ze mij zo vaak had gesteund.”

Uw kinderen hebben contact met u en met uw ex-man?

„Ja, al ben ik een tijdje bang geweest dat ik mijn kinderen zou kwijtraken. In mijn zorg daarover heb ik hulp gezocht bij relatietherapeut Anneke Blaauwendraad van Afinidad. In de gesprekken leerde ze me om mij opener op te stellen en niet met de last van de scheiding op mijn nek bij de kinderen op bezoek te gaan.”

Wat heeft u verder gedaan om verder te kunnen na de scheiding?

„Tijdens een door de baptistengemeente georganiseerde cursus voor gescheiden mensen deelde ik mijn gevoelens. De cursusleidster, Marian Leenman, gaf aan dat er nog veel pijn zat en vroeg wanneer ik het boek van de scheiding ging sluiten. Dat trof mij, want ik dacht dat ik al een heel eind op weg was met mijn verwerking.

In die tijd raakte mij ook een preek waarin het thema vergeving veel aandacht kreeg. Thuisgekomen ben ik aan tafel gaan zitten en heb ik voor het aangezicht van de Heere God mijn man vergeven. Er viel toen een deel van de last die ik draag van mij af.”

Welke waarde hebben contacten met anderen?

„Een netwerk is heel belangrijk. Ik kwam de eerste tijd na de scheiding veel bij een vriendin, een ervaringsdeskundige, die mijn verhalen geduldig aanhoorde. Wat was ik dankbaar dat ik steeds bij haar terechtkon, want de pijn van een scheiding zit zó diep.

Het is goed dat anderen je soms een spiegel voorhouden. Nadat mijn vader was overleden, belde mijn zoon met de vraag of ik het goed vond dat zijn vader de begrafenis bijwoonde. Ik zei hem dat mijn ex-man niets te zoeken had op de begrafenis van mijn papa.

Ik deelde dit op school met een collega. Zij zei: „Heb je je gerealiseerd dat het voor je zoon waardevol kan zijn als zijn vader komt?” Ik heb daarna mijn zoon gebeld en hem groen licht gegeven om mijn ex-man uit te nodigen. Al wist ik dat ik diens aanwezigheid erg moeilijk zou vinden.”

Begrijpt de omgeving uw worsteling?

„Niet altijd. „Lig je er nu nog wakker van? Die scheiding is toch al lang verleden tijd”, zegt iemand dan. Zo’n reactie neem ik niemand kwalijk. Ik moet eerlijk bekennen dat ik vroeger ook dacht dat leerlingen na een paar jaar wel aan de scheiding van hun ouders gewend waren, maar een scheiding went nooit.

De omstandigheden kan ik niet veranderen, maar ik kan wel kiezen hoe ik ermee omga. Ik probeer positief in het leven te staan en mijn zegeningen te tellen. Dat adviseer ik iedereen die met een scheiding te maken kreeg. Kijk naar datgene wat je nog hebt en richt je niet op de dingen die je kwijtraakte.”

Spreekt u zichzelf weleens streng toe?

„Ja, sinds mijn scheiding wantrouw ik elke man. Wanneer ik negatieve gedachten voel opkomen, probeer ik mijzelf te corrigeren, want dergelijk wantrouwen is niet goed en niet eerlijk.

Vroeger vond ik het moeilijk om echtparen van mijn leeftijd tegen te komen. Ik ben blij dat ik anderen inmiddels wel hun geluk kan gunnen. Ik probeer het verdriet niet te koesteren en mijn gedachten te verzetten door psalmen met bovenstem of een cantate van Bach op te zetten. Het helpt als ik meezing.

Over eventueel hertrouwen heb ik geworsteld met de Bijbeltekst: „Wie de verlatene trouwt, die doet ook overspel.” In mijn overtuiging is het niet Gods bedoeling dat ik hertrouw. Iemand zei mij eens: „De weg is pas vrij als je ex-man is overleden.”

Ter vervanging van mijn trouwring heb ik een paar jaar geleden een ring gekocht waarin in het Hebreeuws een tekst uit Hooglied staat gegraveerd: „Ik ben van Mijn liefste en Mijn liefste is van mij.” Voor mij is dit de bezegeling van Gods liefde voor mij. Hij houdt mij vast en ik weet mij in Hem geborgen.”

Druk bezig zijn is een manier om de pijn van de scheiding te ontlopen

Een scheiding gaat gepaard met pijn, verdriet en onzekerheid. Wat moet er allemaal geregeld worden? Hoe moet het verder met je leven? Hoe kun je de kinderen er het beste doorheen helpen? Wat betekent God in dit alles?

”Leven met scherven” (uitg. Sestra, Heerenveen; € 13,50), een informatie- en verwerkingsboek bij echtscheiding, gaat in op dergelijke vragen. De auteurs, Marian Leenman en Anje Slootweg, richten zich daarbij op vrouwen. Eerstgenoemde werkt als contextueel hulpverlener bij Stichting Schuilplaats. Ze ontwikkelde na haar eigen scheiding de cursus ”Verder na echtscheiding”. Slootweg begeleidt als advocaat en mediator van BVD advocaten mensen bij de juridische afwikkeling van hun scheiding.

In het eerste deel van de uitgave komt de verwerking van een scheiding aan de orde, terwijl het tweede deel praktische informatie biedt. De auteurs willen niet alleen informeren, maar vrouwen ook de ruimte geven om hun ervaringen aan het papier toe te vertrouwen. Door te schrijven, dwingen lezers zichzelf om de dingen die hun zijn overkomen onder ogen te zien. Dit kan hen helpen bij de verwerking van de scheiding.

Op veel pagina’s staan vragen om vrouwen op weg te helpen. Ze gaan over verliezen, bemoedigingen, afleidingsmanoeuvres, opvoeding, bankrekeningen, wantrouwen, valkuilen en over de beschermende hand van God.

„Een scheiding gaat gepaard met verliezen”, schrijft Leenman. „Rouw is de prijs die je betaalt omdat je je aan iemand hebt gehecht. Als het rouwproces stokt, loop je het risico om verbitterd te raken.”

Veel vrouwen zijn na een scheiding bezig met overleven. Druk bezig zijn is ook een manier om je gevoelens te ontlopen, waarschuwt de hulpverlener. Het is echter belangrijk om de pijn te ontmoeten.

Om zich aan te kunnen passen aan het leven zonder partner is het nodig dat de vrouw zich van hem losmaakt. Juridisch, economisch en emotioneel. Daardoor verschijnt er weer licht aan de horizon.

Slootweg beschrijft in deel 2 wat de verschillen zijn tussen het werk van een mediator en dat van een advocaat. In haar optiek heeft mediation voordelen boven de keus voor een advocaat. Bij een mediatior is er ruimte voor maatwerk en krijgt de psychologische kant van de scheiding meer aandacht.

De auteur stelt verder de nodige praktische zaken aan de orde, zoals het veranderen van sloten, het maken van schulden door de man en het zoeken naar extra financiële ruimte.

Slootweg geeft ook praktische tips voor het gesprek waarin ouders hun kinderen vertellen dat ze gaan scheiden: „Geef elkaar niet de schuld van de scheiding.”

De meeste vrouwen blijven na een scheiding financieel afhankelijk van hun ex-man. Ze kunnen in ”Leven met scherven” het nodige lezen over kinder- en partneralimentatie en over de verdeling van het gezamenlijke vermogen.