Column (Jan van Klinken): Over Afrika’s overbevolking werd op conferentie gezwegen
De Nederlandse arts die in het Keniase ziekenhuis werkzaam was, wees op een schuur die naar zijn zeggen tot de nok toe was volgestouwd met voorbehoedsmiddelen. Ze waren beschikbaar gesteld door een internationale hulporganisatie. Hij schudde mismoedig het hoofd. „Ze zullen hier nog lang blijven liggen”, verklaarde hij. Boosdoener: de paus, die faliekant tegen geboortebeperking was.
Klaarblijkelijk had de Rooms-Katholieke Kerk zo veel invloed op de Keniase overheid dat er van het uitdelen van voorbehoedsmiddelen niets terecht was gekomen. „En toch zal het moeten”, zei de arts. „Afrika wordt onleefbaar als er niet aan geboortebeperking wordt gedaan. Nu al vechten stammen om de schaarse vruchtbare grond. Ik heb een Keniase collega-arts die 23 kinderen heeft, verdeeld over twee vrouwen. Daar vertelt hij vol trots over. Hoe meer kinderen, hoe hoger je status. Je laat daarmee zien dat je toch maar mooi al die kinderen kunt onderhouden. Je boert goed. Dat is het signaal.”
Het is intussen enkele decennia geleden dat die arts dat zei. Toen al was er in Kenia, maar ook in verreweg de meeste andere Afrikaanse landen, sprake van overbevolking. Dat probleem is in de tussenliggende periode alleen maar nijpender geworden. We hebben daar al op rauwe wijze kennis mee gemaakt. Al die economische avonturiers die de Middellandse Zee oversteken, doen dat niet omdat ze zich dagelijks te goed kunnen doen aan gemeste kalveren. Vaak is het omdat ze in hun eigen land geen toekomst zien.
Het ziet er niet naar uit dat de perspectieven de komende kwarteeuw beter zullen worden. Integendeel. Als de huidige bevolkingsgroei doorzet, zal Afrika eens zo veel inwoners hebben als West-Europa. Iedereen kan bedenken welke gevolgen dat heeft voor de migratiestroom van Afrika naar hier. Daarbij zullen de taferelen die we de afgelopen jaren hebben gezien, compleet verbleken.
Vorige week was er in Ivoorkust een conferentie waarop tal van westerse en Afrikaanse regeringsleiders spraken over de problemen van het overbevolkte continent. Daarbij kwamen heel wat onderwerpen langs, maar gek genoeg niet de kwestie van de overbevolking. Dat valt onder de hete hangijzers. In plaats van vruchtbare samenwerking, als ik me deze woordspeling mag veroorloven, was er sprake van het omzichtig vermijden van een taboe. Het zou kolonialistisch gedrag zijn om tegen de Afrikanen te zeggen dat het zo niet langer kan.
Een opmerkelijke switch. Zowel de rooms-katholieke missie als de protestantse (inclusief reformatorische) zending beseft dat geboortebeperking in Afrika onvermijdelijk is. Maar degenen die hier echt invloed op kunnen uitoefenen, laten het afweten. Het is onthouding van een twijfelachtige soort.
