„Een licht gebogen houding, blik omlaag, één hand bedient de smartphone. Ze lijken ermee vergroeid. Wat doen ze de hele dag op ‘dat ding’? Wat trekt ze toch steeds naar dat scherm? Het moet toch wel gaan vervelen?”

We hebben onze mening over digi-tieners snel klaar en doen als volwassene precies hetzelfde. De ”homo digitalis” anno 2017 zit in jonge vorm ”snappend” op de fiets en rijdt in volwassen vorm ”append” in een leasebak. We raken steeds sterker vergroeid met de smartphone en lijken te accepteren dat ons gedrag meer en meer bepaald wordt door de techniek die we gebruiken. Dit ongeacht de lichamelijke, psychische en geestelijke gevolgen. Techniek kan een zegen zijn maar ook een vloek, op het moment dat wij er niet goed mee omgaan.

Stroomversnelling

Nicholas Charr, Manfred Spitzer, Theo Compernolle en diverse andere auteurs hebben ruimschoots aandacht gevraagd voor de verslavende werking van de nieuwe media en het onvermogen van ons brein om hier op een gezonde manier mee om te gaan. Vanuit kerkelijk kringen is er terecht aandacht voor de uithollende werking die nieuwe media kunnen hebben. Denk aan de brede opvattingen die iedereen meekrijgt via sociale media en het postmoderne levensgevoel dat overgebracht wordt door series en films. Onze kinderen en jongeren groeien op in een tijd waarin 24/7 4G net zo normaal lijkt als water uit de kraan. Zij hebben hier niet voor gekozen maar zijn, net als hun ouders, terechtgekomen in een techniekstroomversnelling die uniek is.

Techwetenschappers geven aan dat we nog maar aan het begin staan van een enorme ontwikkeling. Historici vergelijken de ontwikkelingen van het laatste decennium nu al met de industriële revolutie. Die betekende technisch en economisch gezien een hele stap vooruit, maar had grote gevolgen voor de arbeiders in de fabrieken. Velen hadden zich op hun veertigste letterlijk kapotgewerkt en het duurde tientallen jaren voordat de kennis over de verwoestende gevolgen van de technische vooruitgang serieus genomen werd.

Achterstand benutten

Dat opvoeders zich zorgen maken is begrijpelijk, maar met waarschuwen alleen kom je er niet. Hoe je het ook wendt of keert, de toekomst zal steeds digitaler worden. Het is de vraag of wij in staat zijn om ons gedrag zodanig bij te sturen, dat we nieuwe techniek op een goede manier leren gebruiken. Daarom is toekomstgerichte mediavorming vanuit de basis essentieel.

De eerste verantwoordelijkheid voor de vorming van kinderen ligt in het gezin. Mediaopvoeding moet een integraal onderdeel zijn van de christelijke opvoeding. Toch valt dat niet altijd mee. Veel ouders proberen het mediagedrag van hun kind bij te sturen maar lopen ertegenaan dat zij niet kunnen teruggrijpen op hun eigen opvoeding. Daarnaast is er de onvermijdelijke kennisachterstand. Welke opvoeder is zelf net zo goed op de hoogte van alles wat er speelt als zijn kind? In de praktijk is soms de tiener thuis de mediaopvoeder, die uitlegt wat je wel en niet kunt doen op Instagram.

Is dat een probleem? Wél als een opvoeder hiermee mediavorming links laat liggen, maar niet als een docent, ouder of kerkenraadslid deze achterstand juist benut om naast de jongere te gaan staan. Het kan een heel goede manier zijn om in gesprek te komen. Vraag om uitleg. Vraag hoe Snapchat werkt, wat de spelregels zijn en hoe een jongere hiermee omgaat. Belangstellende vragen vormen de sleutel tot een gesprek, waarin het kan gaan over het samen delen van kennis, het gevoel dat bepaalde situaties oproepen en hoe mediawijsheid zichtbaar wordt in gedrag.

Kwetsbaar

Mediaopvoeding is meer dan het afspreken van een set regels. Gedrag moet gevoed worden vanuit verinnerlijkte waarden. Mediaopvoeding begint daarom niet bij de notebook of smartphone maar bij een leven met de Heere. Vanuit dat vertrekpunt gaan we in gesprek over Bijbelse waarden die centraal moeten staan in het leven. Is gemeenschapszin een belangrijke waarde? Hoe blijkt dat dan in de manier waarop je er voor elkaar bent? En op welke momenten gebruik je sociale media dan wel of niet?

Voor kinderen is vooral het voorbeeld van de ouders belangrijk. Zien zij een ouder die zelf wijs omgaat met media? Nee, kinderen en jongeren verwachten niet een ouder die altijd perfect mediagedrag laat zien. Ze hebben opvoeders nodig die kwetsbaar durven zijn en iets laten zien van hun worsteling om op een goede manier invulling te geven aan de opdracht om tot eer van de Heere te leven.

Samen optrekken

Opvoeden doe je niet alleen. Kinderen groeien op in een netwerk van vrienden, school, kerk en buurt en hebben een diversiteit aan opvoeders. In het verlengde van het gezin werkt de school aan hun vorming. Als er een open cultuur is, nemen de kinderen hun media-ervaringen mee in de klas. Dat kan waardevolle gesprekken opleveren met leerkrachten en docenten! Ook kunnen ze samen met leeftijdsgenoten hun mening leren verwoorden en beargumenteren.

Het is ongelooflijk belangrijk dat wat ze op school meekrijgen, ondersteund wordt vanuit het gezin en de kerk. Daarom zijn we er als Driestar educatief van overtuigd dat school, kerk en gezin samen moeten optrekken voor maatschappelijke en geestelijke vorming. Dat betekent: uitgaan van dezelfde Bijbelse waarden en de verinnerlijking van waarden op eenzelfde manier stimuleren. Op het gebied van mediawijsheid valt hier veel te winnen.

Evenwichtige vorming

Graag roepen wij op tot een integrale benadering van mediavorming. Laten gezinnen, scholen en kerken op hetzelfde aambeeld slaan. Dit begint met het spreken van dezelfde taal voor mediawijsheid. Het Media Attitude Model biedt hiervoor een goede basis. Deze ‘opvoedcirkel’ deelt een aantal waarden in vier categorieën in: pelgrim, dienaar, burger en leerling. Dit helpt de opvoeder bij een evenwichtige vorming. Voor jong en oud helpen deze Bijbelse waarden om richting te geven.

Het mooie aan een Bijbelse opvoeding is dat God geen perfecte opvoeders gebruikt. Hij legt deze taak in de handen van kwetsbare, worstelende mensen. De Heere doet dit opdat opvoeders Hem nodig hebben en in alle gebrokenheid aan kinderen het perspectief bieden van Psalm 78:7: leren om in alles hun hoop op God te stellen.

De auteurs zijn vanuit de Gereformeerde Gemeenten en vanuit Driestar educatief betrokken bij mediawijsheid.