Is de kerk in Nederland de verlegenheid voorbij? „We zitten in een omslag”, vindt dr. R. de Reuver, scriba van de Protestantse Kerk in Nederland.

Hij deed zijn uitspraak zaterdag in Utrecht in een forumgesprek tijdens de Landelijke Diaconale Dag van de Protestantse Kerk. Dr. De Reuver stelde dat de kerk geseculariseerd is en dat ze de waterscheiding tussen kerk en staat te boven moet komen. Daarop zei hij dat de kerk in een omslag zit.

Later noemde hij de pluraliteit van de samenleving „een uitdaging. Wees expliciet in waarvoor je staat en wees inclusief naar de mensen toe. Het moet niet één grote grijze massa worden in Nederland. Breng je mening in, zowel in de kerk als in de maatschappij. Zo komt de kerk de verlegenheid voorbij.”

Op de vraag van forumleider Vincenza La Porta of de kerk gemakkelijk spreekt in de samenleving, stak ruim de helft van de aanwezigen hun vinger op. Een vrouw uit Amsterdam vertelde dat ze onlangs door een paar jongens was aangereden en dat die er vervolgens vandoor gingen. Toen kwam een jonge vrouw, die het had zien gebeuren, naar haar toe met de vraag of ze gelovig was. Op het bevestigende antwoord stelde de jonge vrouw voor om daar samen te bidden. „Ze was een reddende engel.”

Feije Duim van Kerk in Actie stelde dat de kerk nog veel meer van zich kan laten horen, ook in een geseculariseerd land. Hij verwees naar Syrië, waar hij onlangs geweest is en waar je „overal christenen ziet die de handen uit de mouwen steken.”

Ds. Elsbeth Grutteke, predikant in Amsterdam, zei dat ze in haar omgeving naar bondgenoten zoekt om het goede te doen. „Dat zijn vaak mensen van buiten de kerk, ook moslims. We werken samen en benoemen ieder onze eigen identiteit.”

De discussie was helemaal in lijn met het thema van de dag: ”Smaakmaker; geloof, hoop en liefde delen”. Met die smaakmaker wordt het „zout” bedoeld waar Jezus het in de Bergrede over had. In zijn openingswoord zei dr. De Reuver daarover: „Vergaap je niet aan de rijkdom van de wereld maar zie de mensen in hun kwetsbaarheid als beelddrager van God.”

Het publiek koos de smaakmaker van het jaar uit een drietal plaatselijke kerkelijke initiatieven. Winnaar was Eetgroep Hapsnap uit Montfoort. Het is een initiatief van Vluchtelingenwerk, het Vredesplatform en de protestantse gemeente Montfoort om vluchtelingen aan een sociaal netwerk te helpen, onder meer door samen eten. Tweede Kamerlid Joël Voordewind reikte de prijs uit. Nummer twee was project Dorpssoep uit Leersum, die op Burendag gratis soep uitdeelde. De derde prijs ging naar Muziekmiddag Utrecht, georganiseerd door de Tuindorpkerk.

Prof. dr. Herman Noordegraaf wees eveneens op de rol van de kerk in de samenleving. Dat deed hij ’s middags in de 10e Diaconale Lezing Stichting Rotterdam. De hoogleraar, die tien jaar de leerstoel diaconaat aan de Protestantse Theologische Universiteit bekleedt, ging in op recent onderzoek. De hoogleraar zei dat de participatiesamenleving nieuwe kansen biedt voor de kerken, ook omdat de kerken interessant zijn voor de overheid als leverancier van vrijwilligers. Hij signaleerde dat kerken actief zijn in het leggen van verbindingen met andere organisaties en met de overheid en dat ze zoeken naar het bieden van gemeenschapsplekken, plaatsen van ontmoeting.

De hoogleraar waarschuwde dat de zelfredzaamheid van deze samenleving tot een ideologie kan worden, waardoor er te weinig aandacht is voor de kwetsbaarheid van het bestaan en waardoor onvoldoende onderkend wordt dat er mensen zijn die niet of in beperkte mate zelfredzaam zijn. Het gevaar bestaat dat mensen door de bodem van het bestaan heen vallen, zonder dat ze de ondersteuning en zorg krijgen die ze nodig hebben.

Daarom vindt hij dat de kerken niet alleen hulp moeten geven aan mensen in nood maar dat ze ook moeten werken aan bewustwording en moeten bijdragen aan het publieke debat over de noden in de samenleving.