Executie gevangenen bij Woudenberg herdacht
Bij het oorlogsmonument in het bos van Den Treek-Henschoten bij Woudenberg is maandagmiddag herdacht dat 75 jaar geleden vijftien verzetsstrijders en gijzelaars werden doodgeschoten. Een aantal nabestaanden van gefusilleerde gevangenen uit Kamp Amersfoort was daarbij voor het eerst aanwezig.
De executie was een vergelding voor het in brand steken van oogsten die bestemd waren voor de bezetter. In mei en juli 1942 waren ruim 1200 mannen als gijzelaar opgepakt en gevangengezet in de gebouwen van de rooms-katholieke seminaries Beekvliet en Haaren. Velen waren lid van de Nederlandse Unie of hadden zich verzet tegen de gelijkschakeling van de Nederlandse vakbeweging in 1940 en 1941. De bezetters wilden met deze gijzelingen Nederlanders ervan weerhouden verzets- en sabotagedaden te plegen.
Op 15 augustus 1942 werden vijf gijzelaars gefusilleerd in een bos bij Goirle, als vergelding voor een aanslag op een Wehrmachttrein in Rotterdam. Bij Woudenberg, niet ver van de Piramide van Austerlitz, werden op 16 oktober 1942 drie gijzelaars uit Kamp Haaren en Kamp Sint Michielsgestel in Noord-Brabant en twaalf verzetsstrijders uit Kamp Amersfoort gedood. De meesten waren veertigers en vijftigers toen ze het leven lieten. Hun afscheidsbrieven zijn aangrijpend.
De Sicherheitsdienst (SD) had aanwijzingen dat de daders van de sabotageacties gezocht moesten worden in communistische kringen. Tijdens een bijeenkomst met rijkscommissaris Seyss-Inquart werd dan ook besloten vijftien communistische of socialistische gevangenen te fusilleren. Er waren een SDAP-wethouder/Statenlid en een CPN-gemeenteraadslid uit Enschede bij, en vijf verzetsstrijders uit Deventer. Anderen waren actief bij een door de Duitsers verboden vakbond of werkten voor de ondergrondse communistische krant De Waarheid.
Na de oorlog zijn de slachtoffers herbegraven. Op de plaats van het vroegere massagraf werd in 1992 een monument opgericht: een zwerfkei, met daarbij op twee plaquettes de namen van de vijftien slachtoffers en coupletten van het Wilhelmus vermeld. Na een trompetsignaal legde locoburgemeester P. de Kruif samen met voorzitter J. de Kruijff van de vereniging Oud Woudenberg een krans.
Onder de kransleggers was directeur W. Meershoek van Nationaal Monument Kamp Amersfoort en het bestuur van de Stichting Gijzelaars Beekvliet en Haaren, dat de herdenking in samenwerking met de gemeente Woudenberg en Kamp Amersfoort organiseerde. Voor veel kinderen en (achter)kleinkinderen van de slachtoffers heeft de Tweede Wereldoorlog grote wonden nagelaten. Velen zijn nooit bij de herdenking geweest.
