Broederlijk staan ze dinsdag naast elkaar: Rutte, Buma, Pechtold en Segers. De persconferentie waarop ze hun regeerakkoord toelichten, is traditiegetrouw een hoogtepunt in het formatieproces. „We zijn eruit! En nu mag iedereen weten wat we bereikt hebben en hoe het gegaan is.”

Maar hoewel de presentatie van het regeerakkoord een triomfantelijk moment is, is een nieuw kabinet er op dat moment nog niet. Voor de ministers daadwerkelijk op hun ministerie aan het werk kunnen, moeten er nog heel wat stappen genomen worden. De voornaamste vier zijn de volgende.

1. Debat over de formatie

De traditie om snel na de presentatie van het regeerakkoord een Kamerdebat te houden met de informateur over het gevolgde proces tijdens de formatie is nog maar jong. Het gebeurde voor het eerst in 2002, toen informateur Donner in de Kamer uitleg gaf over de formatie van Balkenende I. Ook in 2003 en in 2007 was er een dergelijk debat. In 2010 werd die fase overgeslagen. In 2012 werd dit debat juist weer wél gehouden, mede omdat dit de eerste formatie was waarbij uitsluitend de Kamer de regie voerde en waarbij de vorst aan de kant was geschoven. Het debat met Zalm over de formatie zal waarschijnlijk donderdag plaatsvinden.

2. Aanzoeken ministers

Als VVD-leider Rutte donderdag door de Kamer benoemd is tot formateur kan hij starten met het aanzoeken van ministers. Hij moet, om het met oud-premier Van Agt te zeggen, „makkers om zich heen verzamelen, geen lastpakken, ijdeltuiten of luitjes met stevig ontwikkelde ellebogen.”

Dat proces kan nog rustig een week duren. Voor de kandidaten hun gesprek met de formateur hebben, vindt op drie terreinen een screening plaats. Er wordt onderzocht of de kandidaat geen strafblad heeft, of hij niet voorkomt in dossiers van de AIVD en of hij geen problemen heeft met de Belastingdienst.

En dan nog kan het misgaan. Zo kwam de LPF’er Philomena Bijlhout in juli 2002 wel degelijk door Balkenendes screening, maar bleek al meteen na haar beëdiging dat zij had gelogen over haar betrokkenheid bij het militaire regiem van de Surinaamse leider Bouterse. Ze moest al na enkele uren aftreden en werd daarmee de kortst zittende bewindspersoon aller tijden.

3. Beëdiging en bordesscène

Als Rutte zijn ploeg bij elkaar heeft, breken er weer diverse officiële momenten aan. De eerste is het zogeheten constituerend beraad, zeg maar de oprichtingsvergadering van het kabinet. Vaak vindt die plaats in de RVD-zaal van het ministerie van Algemene Zaken. In deze bijeenkomst worden afspraken gemaakt over de taakverdeling tussen de verschillende ministers en over de begrotingsdiscipline.

Direct daarna vindt de beëdiging door de koning plaats. Dat gebeurde in 2012 voor het eerst in het openbaar.

Meteen daarna komt het derde officiële moment: de scène op het bordes. Fotografen kunnen het complete kabinet, staande op de trappen van Paleis Huis ten Bosch, op de gevoelige plaat vastleggen. Dit jaar zal dat voor het eerst zijn met koning Willem-Alexander in het midden. De bordesscène wordt verwacht in de week na het herfstreces, op 23 of 24 oktober.

4. Debat regeringsverklaring

In diezelfde week kan dan het debat plaatsvinden over de regeringsverklaring, een toespraak die Rutte als ‘nieuwe’ premier in de Tweede Kamer houdt, en waarin hij verantwoording aflegt over de formatie en hij het regeerakkoord verder uitwerkt en toelicht. Bij dat debat zijn, net als bij de Algemene Politieke Beschouwingen, alle ministers en staatssecretarissen aanwezig. Pas daarna kunnen de bewindslieden, eindelijk, de mouwen opstropen.