Totaal uitzichtloos was het leven van Schwabs hoofdpersonen. „Het beeld van het leven na de dood is er een van sombere droefheid”, schrijft hij in het laatste hoofdstuk van zijn boek, over de Griekse en Romeinse mythologie of godenleer. „De zielen verliezen in de dood het bewustzijn en alle herinneringen aan de aardse geneugten.”

Dus, concludeert de Duitse dichter en predikant Schwab (1792-1850), „is het begrijpelijk dat de helden in de Griekse sagen met alle vezels van hun wezen aan het leven hangen en de kortheid van het aardse bestaan en het lijden vol weemoed beklagen.”

Maar dat niet alleen: het zette hen tevens aan tot een groots en meeslepend optreden. Als eeuwige roem alleen in het hier en nu kan worden behaald, moet je alles uit het leven halen wat er in zit. Over het randje durven gaan bij het aanvaarden en uitvoeren van opdrachten, al dan niet afkomstig van goden.

Wat dat in elk geval heeft opgeleverd, zijn tot de verbeelding sprekende en boeiende verhalen. Menselijk, dramatisch, vol herkenbare emoties. Zoals over de Griekse halfgod Herakles, die tien werken moest volbrengen om onsterfelijkheid te verkrijgen. Een daarvan was de stal van koning Augias in één dag uitmesten. Drieduizend runderen hadden daar in de loop van jaren een ontzaglijke hoeveelheid drek geproduceerd. Door twee rivieren zodanig om te leiden dat die samen door de stal stroomden, slaagde Herakles in zijn onmogelijke klus.

Hemelgewelf

Zijn snuggerheid bewees Herakles veel vaker. Zoals toen Atlas een karwei voor hem had opgeknapt. Herakles had in de tussentijd het dragen van het hemelgewelf even van Atlas overgenomen, zodat deze zijn handen vrij had. Atlas was echter niet van plan de zware last weer van Herakles over te nemen. Die vroeg Atlas daarop of deze de hemel toch nog eventjes kon vasthouden, zodat hij iets zachts kon zoeken om op zijn hoofd te leggen. Atlas tuinde er in: toen Herakles het gewelf had overgedragen, nam hij ’t niet meer terug.

”Griekse en Romeinse sagen” –dat in 1938 voor het eerst in Nederland verscheen en recent als complete editie werd herdrukt– is wel omschreven als „uniek” en „in zijn soort ongeëvenaard.” Schwab heeft uit verschillende antieke bronteksten een doorlopend, min of meer chronologisch verhaal weten te schetsen, waarbij hij zo volledig mogelijk is geweest.

Aan bod komen onder meer de Metamorphosen (over de schepping en geschiedenis van de wereld), de strijd om Troje en het verhaal van Aeneas, de stamvader van de Romeinen. Door zijn levendige en duidelijke, hoewel soms wat archaïsch getoonzette schrijfstijl, maakt Schwab de rijkdom aan klassieke sagen weer toegankelijk. Ook voor niet-ex-gymnasiasten die weleens willen weten waar een uitdrukking zoals ”het reinigen van de Augiasstal” vandaan komt.

Duizelen

Doordat het boek zo compleet en gedetailleerd is, zal het veel lezers na een paar honderd pagina’s duizelen. Want hoe zat het nu ook alweer met Prometheus, Theseus, Achilleus en Aias? Het uitgebreide register biedt dan gelukkig uitkomst; dat vergemakkelijkt het terugvinden van specifieke personen.

De gebonden uitgave is voorzien van een leeslint. In de tekst staat hier en daar een tikfout, maar vervelender is dat illustraties en kaarten geheel ontbreken: die hadden behulpzaam kunnen zijn om de verhalen in het boek nog bevattelijker te maken en beter te plaatsen.

Boekgegevens

”Griekse en Romeinse sagen”, Gustav Schwab; uitg. Holland, Haarlem, 2017; ISBN 978 90 2511 365 0; 558 blz.; € 24,95.