De metafoor van de fakkel spreekt hem aan. In de achtertuin van zijn hoekwoning in het vooroorlogse gedeelte van Rotterdam-Zuid rijst Visser op uit zijn stoel en trekt een tuinfakkel uit de grond. Lucifers erbij. Hij wacht even. Dan: „ Je hebt olie nodig. En het vuur moet aangestoken worden. Met het vuur van de ene fakkel kun je een andere aansteken.”

Visser strijkt het luciferhoutje over het doosje. De lont begint te walmen. „Als evangelist krijg je met lastige vragen te maken. Hoe kun je moslims, atheïsten en anderen die er niet op zitten te wachten om Jezus te kennen, er toch van overtuigen dat Hij het waard is om gekend te worden? En hun te leren wat het in geestelijk opzicht betekent dat de olie bijgevuld moet worden?”

Hij bekijkt het vlammetje dat ontstaat. „In de achterstandswijken in Rotterdam-Zuid zijn de mensen niet het gewend om te lezen. Het is heel moeilijk om hun bij te brengen hoe belangrijk Bijbellezen is.” De rook kringelt omhoog, terwijl Visser de fakkel in zijn handen houdt. „Kerken in Europa zijn over het algemeen meer gericht op het onderhouden van wat ze hebben, dan op doorgeven en vermenigvuldigen. Terwijl dat een sleutel is. Als je vrede met God krijgt, gaat het erom dat je die fakkel doorgeeft aan anderen. Hoe doe je dat?”

Visser wacht niet op een antwoord op de door hem gestelde vraag. „Als we dat meer van God leren, gaan we meer vrucht dragen. Daar zou iedere christen toch iets mee moeten kunnen? Je niet laten ontmoedigen, maar in het gebed aan God de vraag voorleggen: hoe wilt U dat Uw gemeente functioneert en dat we de fakkel gaan doorgeven?”

Levensverandering

Theo Visser wist zich na een radicale bekering als 18-jarige vanuit 1 Korinthe 9:16 geroepen om het Evangelie te verkondigen. „Binnen een jaar ging ik theologie studeren. Ik kreeg liefde in het hart voor het verlorene en een verlangen naar een sterk missionaire kerk. Ik had ervaren hoe geweldig het is om Christus te dienen en vroeg me af: hoe kan het dat de kerk met de boodschap van verzoening door Christus zo weinig mensen van buiten de kerk bereikt?”

In diezelfde tijd, in 1995, werd hij gevraagd om te gaan werken voor de Stichting Gave, die kerkelijk werk onder asielzoekers ondersteunt. „In die tijd is de wereld met al z’n culturen op mijn netvlies komen te staan. Vijf jaar intensief optrekken met asielzoekers deed wat met me. Het gaf me ook scherper zicht op de punten waarop kerken steken lieten vallen. Veel christenen in Nederland bleken niet goed te weten hoe ze het Evangelie moesten overdragen. En het overdragen van een christelijk leven aan asielzoekers, hoe doe je dat? Hoe word je een discipel van Jezus? De kerk is etnisch verdeeld. Maar hoe valt dat te rijmen met de verzoening die Christus aanbrengt en het toekomstige Koninkrijk van God?”

Visser kwam tot de overtuiging dat hij zelf als evangelist aan de slag moest in Rotterdam-Zuid. „Kerkplanting was toen een onbekend begrip. Ik kreeg vaak de reactie: Er zijn al genoeg kerken, waarom zou je er nog een beginnen…? Maar de Christelijke Gereformeerde Kerken zagen in dat er mensen van overal uit de wereld naar Nederland komen en dat ook die met het Woord bereikt moeten worden. Daardoor ontstond de mogelijkheid om een zendingsgemeente te starten onder verantwoordelijkheid van deze kerken.”

Mosterdzaad

Terugkijkend ziet Visser het werk dat hij begon bij ICF als een mosterdzaadje dat geplant werd. „Er is inmiddels een plant ontstaan. God kon van iets kleins iets groots maken. Takken van etniciteiten en nieuwe kerkplantingen, zoals Hoop voor Noord in Amsterdam.” Acht jaar na de start in Rotterdam vertrok Visser weer. Hij stapte over naar Intercultural Church Plants, een organisatie die kerkplantingen ondersteunt. „Ik ben een echte pionier. Geen bouwer die het werk telkens weer in een nieuwe fase verder kan begeleiden. Mijn kracht zit in het openbreken van de grond, zodat er een fundament gevormd kan worden.”

Visser heeft het over „tropenjaren” als hij het kerkplanterswerk kwalificeert. „Het is geen succesverhaal. Ik heb moeten leren van mijn fouten, er waren terugvallen in het werk. Als pionier moet je oppassen dat je niet over mensen heen walst. Ik leerde gevoeliger te worden. Doelgerichtheid kan ten koste gaan van relatiegerichtheid.” In Rotterdam-Zuid kwam hij veelvuldig in aanraking met de zelfkant van de maatschappij. „Ik ben door levensvragen heengegaan. Hoe kan het dat het Nieuwe Testament spreekt van stromen van zegen, terwijl wij zo vaak niet meer zien dan druppels? Zien wij iets niet, hoort het bij deze tijd of is West-Europa gewoon keiharde grond waarin het Evangelie niet kan wortelen?”

Hij blaast de fakkel uit en prikt ’m weer in de tuinaarde. Het antwoord op die vragen? „Er zitten twee kanten aan. West-Europa ís keiharde grond. Nergens anders tref je zo veel scepsis aan over het Woord van God. Anderzijds: snoeien is pijnlijk en louterend. Het kan christenen terugbrengen tot de vraag wat de weg is die de levende Heere Jezus in deze tijd wijst. Volgens mij is dan de kern dat we geroepen zijn om fakkeldragers te zijn.”

Grensoverschrijdend

Sinds 2014 heeft het werk van ICP een grensoverschrijdend karakter. Visser: „We zijn internationale conferenties gaan organiseren. We kunnen anderen dienen met onze ervaringen in het kerkplantingswerk. We hebben veel geleerd. De pioniersfase is voorbij, er zijn dertig gemeenten ontstaan. Van daaruit kwam Stephen Beck, een kerkplanter uit Duitsland, met de vraag of ik directeur wilde worden van ICP Europa. Toen ik dat overwoog, gingen er deuren open. Er is veel werk te doen. En Hans Euser, een ervaren kerkplanter uit Veenendaal, neemt mijn werk bij ICP over.”

Visser ziet allereerst veel werk liggen in Duitsland. „Dat land heeft de afgelopen jaren 1 miljoen vluchtelingen opgenomen. In sommige kerken zaten op een zondag plotseling dertig Syriërs. Dat stelde de Duitse christenen voor de vraag hoe ze daarmee om moesten gaan. Ik hoop bij te kunnen dragen aan de bezinning daarop. Stel dat je een interculturele gemeente wilt beginnen, wat zijn dan de consequenties voor discipelschap en het leiderschap in de kerk? Wat betekent het dat een gemeente bestaat uit allerlei etnische groepen en dat ook de kerkenraad veelkleurig is? Wat betekent het als er een moslim tot bekering komt en door zijn familie verstoten wordt? Bied je zo iemand dan een familie die het wegvallen van de oorspronkelijke gemeenschap compenseert?”

De evangelist wil zich, behalve op Duitsland, in eerste instantie vooral richten op het Verenigd Koninkrijk, Zweden, Frankrijk en Noord-Italië. „In al die gebieden zijn steeds meer mensen uit andere culturen. Het idee is om in elk van die landen een pionier te vinden, liefst iemand die een interculturele kerk heeft opgestart en die de gave heeft om andere pioniers te begeleiden en om een landelijk netwerk op te zetten. Ik ga die leiders van leiders begeleiden in een aanpak die geschikt is voor hun land. Ik ga niet vertellen hoe het moet, maar wil dat kerkplanters van elkaar leren en met elkaar optrekken.”

In Nederland is bij ICP veel materiaal beschikbaar dat bruikbaar kan zijn voor kerkplanters elders in Europa. „We hebben van alles op papier gezet over fases die kerkplantingen doormaken, maar bijvoorbeeld ook een model voor een teamtraining. Deze training is overdraagbaar. De sleutel is: vermenigvuldiging, het leren van de ander om volgeling van Christus te zijn. Mijn droom is dat er overal in Europa meer interculturele kerken ontstaan.”

Theologie

Visser wil in het werk van ICP in Europa de kern van het gereformeerde belijden een vaste plek geven. „Door de jaren heen heb ik steeds meer de toegevoegde waarde daarvan leren kennen. Van het overdragen van een verheven beeld van God, de noodzaak van bekering, de notie dat er verschil is tussen het dragen van de naam christen en het kennen van Christus, het belang van verootmoediging en berouw, de bevrijdende kracht van genade, het belang van het vasthouden aan het Schriftgezag, het besef dat mensen bekeren Gods werk is… Kerken die vasthouden aan deze uitgangspunten hebben goud in handen. Dat verdient het om meer uitgedragen te worden.”

Als het aan de kerkplanter ligt, is de verschijningsvorm van de kerk aanpasbaar. „De vraag is: Hoe maak je muziek op een manier die past bij deze tijd en ook recht doet aan de Bijbelse kaders? Hoe leg je de Bijbel op zo’n manier uit dat de boodschap relevant is voor mensen? Hoe zet je de kracht van de christengemeenschap in in deze tijd van eenzaamheid? In Rotterdam hebben we gezegd: we doen al ons werk rond een tafel. Want eenzaamheid is het grootste probleem van Rotterdam. Rond de tafel kun je samen eten en praten. Zo ontstaat er verbondenheid. Om de metafoor vast te houden: het goud van de Reformatie kun je omsmelten. Het blijft goud, maar qua vorm past het meer bij deze tijd.”

Theo Visser

Theo Visser werkte van 1995 tot 2000 voor de Stichting Gave, die kerken en christenen ondersteunt bij het werk onder asielzoekers. In 2000 stichtte Visser de eerste ICF-gemeente van Nederland, in Rotterdam-Zuid. ICF staat voor International Christian Fellowship. Inmiddels zijn er 35 van deze interculturele gemeenten in Nederland. Visser was tot 2008 verbonden aan ICF Rotterdam. Daarna ging hij werken voor de stichting Intercultural Church Plants (ICP), die hij samen met anderen oprichtte. Vanuit Hardinxveld-Giessendam wil deze organisatie kerken motiveren en toerusten om nieuwe gemeenten te stichten. Deze zomer maakt Visser de overstap naar ICP Europa. Een van zijn taken wordt het uitbreiden van het werk van de organisatie in andere Europese landen.