Hugo Bens heeft in Haps, een dorpje onder de rook van Nijmegen, een bedrijf met 110.000 scharrelhennen. Bens’ telefoon staat al dagenlang roodgloeiend. Als voorzitter van de kring leghennen van pluimveehoudersorganisatie LTO/NOP wordt hij voortdurend gebeld, door media en door verontruste collega’s. „Eigenlijk weten we nog maar heel weinig. Iedereen heeft slapeloze nachten”, verzucht hij.

Woensdag is de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) uit voorzorg begonnen met het blokkeren van tientallen leghennenbedrijven, omdat mogelijk een verboden insecticide in de eieren terecht is gekomen. Het gaat om boerderijen waar de kippen dit jaar tegen bloedluis zijn behandeld door het Barneveldse bedrijf Chickfriend of waar dat plaaginsect bestreden is met een middel van het bedrijf Poultry-Vision uit het Vlaamse Weelde.

Winstbejag

Die laatste onderneming wordt er door justitie in België van verdacht „uit winstbejag” fipronil te hebben vermengd met een middel voor bloedluisbestrijding dat wél is toegestaan, Dega-16, een product op basis van menthol en eucalyptus. Fipronil is een insecticide dat onder meer op vlooienbandjes van katten en honden zit, maar dat in de veehouderij verboden is. Poultry-Vision leverde de verontreinigde Dega-16 ook aan Chickfriend. De kwestie kwam in Nederland aan het rollen na een melding vanuit België.

Sinds zaterdag zitten zeven Nederlandse bedrijven met legkippen op slot omdat er fipronil in de eieren bleek te zitten. Bij vier ervan zijn eieren teruggehaald uit het handelskanaal. Er is volgens de NVWA geen direct gevaar voor de volksgezondheid.

Op de bedrijven waar de NVWA woensdag het vizier op richtte, nemen inspecteurs van de voedselwaakhond monsters van eieren, leghennen en mest. Die worden in het laboratorium onderzocht op de aanwezigheid van fipronil. Zolang de uitslag niet bekend is, blijven de bedrijven geblokkeerd. Dat betekent dat ze geen eieren, kippen of mest mogen afvoeren. Wordt het gewraakte middel niet aangetroffen, dan geeft de NVWA de bedrijven weer vrij.

Een blokkade van zijn bedrijf stelt een pluimveehouder meteen voor het praktische probleem dat hij de eieren voorlopig op zijn bedrijf moet opslaan. Legkippen leggen gemiddeld elke dag een ei, dus de voorraad hoopt zich snel op. „De NVWA zegt dat de uitslag binnen enkele dagen bekend kan zijn, maar het moet niet te lang duren”, zegt Bens.

Als het wel lang duurt dreigt een groter gevaar, namelijk dat eieren waar niets aan mankeert niet meer voor verse consumptie kunnen worden verkocht. Simpelweg omdat de houdbaarheidsdatum te dichtbij komt. Dan blijft industriële verwerking over, wat betekent dat de prijs die de boer ontvangt fors omlaaggaat. „Een scharrelei gaat dan van 6,5 naar 4,5 cent”, schat Bens.

Een gemiddeld bedrijf telt volgens hem tussen de 50.000 en de 60.000 leghennen, zodat de schadepost per dag 1000 tot 1200 euro bedraagt. Bij (duurdere) vrije-uitloopeieren en biologische eieren is de schade nog groter.

Let wel, genoemd bedrag is de schade als de eieren niet besmet zijn. Zit er wel fipronil op, dan laat de NVWA de eieren vernietigen en krijgt de boer helemaal niets.

Pluimveeadviseur Jan Brok, voormalig secretaris van de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders, denkt dat de fipronilzaak de sector tientallen miljoenen euro’s gaat kosten. De schade voor pluimveehouders bij wie het middel in de eieren wordt gevonden, loopt in de honderdduizenden euro’s per bedrijf. Dat komt mede doordat de hennen vroegtijdig geruimd moeten worden, verklaart Brok op de site Pluimveeweb.

Slachtoffer

Volgens LTO/NOP-bestuurder Bens zijn de pluimveehouders slachtoffer, omdat zij niet wisten dat het (toegestane) middel verontreinigd was met fipronil. „Ze zijn hier achteraf mee geconfronteerd.” Of het Barneveldse Chickfriend te goeder trouw heeft gehandeld, weet hij niet. Bij dat bedrijf zelf was niemand bereikbaar voor commentaar.

Bloedluis of vogelmijt is een vervelende plaag. „De mijten zien eruit als kleine spinnetjes. Ze zuigen bloed uit de kippen. Dat zorgt voor irritatie, waardoor de productie omlaaggaat. Maar ze kunnen ook ziektes overbrengen”, zegt Bens.

Bloedluis is volgens hem moeilijk te bestrijden. „Het zit overal. Vroeger kon je ze aanpakken met middelen op basis van nicotine of carboleum, maar die zijn allang verboden. Pluimveehouders gebruiken soms huis-, tuin- en keukenmiddeltjes zoals groene zeep.”

Een manier om de stal vrij van bloedluis te krijgen, is volgens Bens de zogeheten thermokill. Hierbij wordt de stal voordat er nieuwe kippen in komen drie dagen lang verwarmd tot 45 graden Celsius, onder een lage luchtvochtigheid. De mijten en hun eitjes drogen dan uit en gaan dood.

Avined, de brancheorganisatie van eierhandelaren, kon donderdagochend niet aangeven of de fipronilkwestie tot een tekort aan eieren in de winkel gaat leiden.

NVWA: U kunt rustig eieren en kip eten

UTRECHT. Voedselwaakhond NVWA beantwoordt vragen die de kwestie bij consumenten op kan roepen.

Wat is fipronil?

Fipronil is een insecticide dat gebruikt wordt tegen vlooien, mijten en teken. Het mag niet gebruikt worden bij dieren die bestemd zijn voor de voedselketen, zoals kippen. De Wereldgezondheidsorganisatie beschouwt fipronil voor de mens als „matig toxisch.” In grote hoeveelheden kan het schade toebrengen aan nier, lever of schildklier.

Hoe voorkomt de NVWA dat besmette eieren worden verkocht?

Leghennenbedrijven waar dit jaar fipronil kan zijn toegediend, worden uit voorzorg onderzocht. Als de NVWA het middel op eieren aantreft, worden deze vernietigd. Eieren die door die bedrijven al zijn afgeleverd, worden uit de handel teruggehaald.

Kan ik nog eieren eten?

Ja, in geen van de eieren die de NVWA heeft bemonsterd, zijn concentraties aangetroffen die direct gevolgen hebben voor de gezondheid. Bij langdurige consumptie van eieren die fipronil bevatten, kunnen er mogelijk wel schadelijke effecten optreden. De NVWA adviseert het advies van het Voedingscentrum over het eten van eieren op te volgen. Dat komt neer op één tot twee eieren per week voor kinderen tot en met 3 jaar en twee tot drie eieren per week voor kinderen vanaf 4 jaar en volwassenen.

Kan ik nog kippenvlees eten?

Ja, leghennen worden wel geconsumeerd, maar vrijwel nooit als kipfilet of kippenbout. Door de verwerking in kleine stukjes is de blootstelling aan fipronil waarschijnlijk zeer beperkt.