Dat ze vaak struikelden en overeind moesten krabbelen, kwam niet alleen doordat ze een zwaar ruimtepak droegen. Het feit dat de zwaartekracht op de maan maar 16,6 procent van de zwaartekracht op aarde is, lijkt ook een rol te spelen.

Centrifuge

Niet alleen bij gewichtloosheid, ook bij een lage zwaartekracht blijken mensen moeite te hebben om onder en boven van elkaar te onderscheiden. Dat blijkt uit onderzoek dat wetenschappers in 2014 publiceerden. Voor de studie lieten ze proefpersonen in een centrifuge ronddraaien en wisselende zwaartekracht ervaren: van 0 g –gewichtloosheid– tot 1 g, de kracht die de aarde van nature uitoefent. De proefpersonen kregen ondertussen de vraag of ze op een scherm voor zich de letter ”p” of ”d” zagen.

Uit dit experiment bleek dat mensen bij 15 procent of minder zwaartekracht het onderscheid tussen boven en onder niet goed meer kunnen maken. Het is dus goed mogelijk dat desoriëntatie astronauten op de maan parten speelde.

Omtuimelen

Op Mars speelt dit probleem niet. Mensen zouden daar leven bij 38 procent van de aardse zwaartekracht – ruim voldoende voor hun evenwichtsorgaan om boven en onder uit elkaar te houden.

Met het oog op toekomstige maanmissies proberen ruimtevaartorganisaties wel een oplossing te vinden voor omtuimelende astronauten die niet meer op eigen kracht overeind kunnen komen. Testen daarvoor voerden Europese en Amerikaanse astronauten eind juni uit onder water: in en om het proefstation Aquarius voor de kust van Florida. De zanderige zeebodem, afgewisseld met rotsachtig terrein, „biedt een ideale maanachtige” omgeving, schreef de Europese ruimtevaartorganisatie ESA vorige week in een nieuwsbericht.

Te log

Kan een maanwandelaar niet op eigen kracht opstaan, dan kan een collega hem niet optillen of terug naar de basis slepen. De ruimtepakken zijn daarvoor te zwaar en te log.

In ESA’s astronautencentrum in het Duitse Keulen is daarom in het afgelopen jaar een takelinstallatie ontwikkeld met vier poten en katrollen. Het Nederlandse bedrijf HAL-3 Projects heeft het prototype gebouwd. Het idee is dat de vierpoot over een gevallen maanwandelaar wordt geplaatst, zodat er een stretcher met wielen onder hem geschoven kan worden. Daarmee kan hij dan –als op een steekwagentje– naar de maanbasis worden vervoerd.

Steekwagentje

Twee astronauten van ESA en NASA, Pedro Duque en Kjell Lindgren, probeerden de installatie en het ‘steekwagentje’ tijdens hun onderwatermissie uit. Daarbij waren ze afwisselend slachtoffer en hulpverlener. Hun ervaringen en bevindingen zullen worden meegenomen bij de ontwikkeling van een tweede prototype waarmee een maanwandelaar nog sneller in veiligheid kan worden gebracht.