Het regent. Grijze sluiers hangen laag over de weilanden en beperken het uitzicht. In de boerderij van haar ouders, waar ze tijdelijk woont, zet Kragt koffie. Ze heeft het koud in Nederland, vertelt ze, gewend als ze is aan de 35 à 40 graden in het Midden-Oosten. In Caïro werkte ze vrijwillig in de ouderenzorg, het grootste deel van de tijd in een koptisch verpleegtehuis met negen bewoners. Ze deelde in Egypte haar kennis, maar ook haar leven en geloof. Officieel is zending bedrijven verboden in het land.

De hervormde gemeente Wezep-Hattemerbroek, van waaruit ze in 2011 werd uitgezonden, verwelkomde Kragt begin juni weer in haar midden. Het deed haar goed. „Ik was weliswaar deel van de gemeente, maar op afstand.” In Egypte „probeerde” ze eerst een koptisch-orthodoxe kerk, voordat ze zich aansloot bij de grote internationale gemeente Maadi Community Church. „Maar ik merkte dat de orthodoxe kerk qua liturgie en geloofsbeleving ver van mij afstond. Ze betrekken heiligen in hun gebeden die bij God voorbede moeten doen.” De kerkdiensten kenmerken zich door een strak stramien, vaststaande liturgische gebeden en rituelen. Kerkleiders bedienen zich tijdens het bidden van de koptische taal, waardoor het voor buitenstaanders moeilijk is de dienst te volgen. Op de zondagsschool krijgen de kinderen, die in het dagelijks leven net als hun ouders gewoon Arabisch spreken, les in de koptische taal, zodat ze in elk geval de gebeden in de kerk kunnen verstaan.

Plastic tassen

Toch, zegt Kragt, sloeg ze liever een brug dan dat ze focuste op verschillen. „Ik wilde laten zien dat ik een christen ben met dezelfde basis. Door als collega met hen te werken, hun geloof en tradities te respecteren en mijn eigen visie te delen.”

Voordat de verpleegkundige in het verpleeghuis in Caïro aan de slag ging, onderzocht ze waar mensen haar hulp het beste konden gebruiken. „Ik wilde graag mijn kennis overdragen, en in dit huis was er behoefte aan scholing in de ouderenzorg.”

De eerste tijd bleef ze bescheiden op de achtergrond en draaide ze mee om kennis te maken met de Egyptische manier van werken. „Je kunt niet verwachten dat mensen op een Nederlands niveau werken. Bovendien zie je dat ze creatief omgaan met de beperkte middelen die ze hebben.” Tegelijk viel er genoeg te verbeteren. Ze verruilde de losse plastictassen met medicijnen van de bewoners voor weekcassettes en plastic containers met namen erop. Ook voerde ze stapje voor stapje zorgdossiers in. Die vervingen de kladblokjes en schriftjes van de koptische non die leidinggaf aan het inwonende verzorgend personeel.

Kragt bezat een eigen appartementje in Maadi, een voorstad van Caïro. Tot haar eigen opluchting. „Toen ik eens de leidinggevende verving, die ook in het verpleegtehuis woont, viel dat niet mee. Je wordt ’s morgens wakker en hebt gelijk de patiënten om je heen.” Haar collega’s –veelal afkomstig uit het arme zuiden van Egypte– kennen die behoefte aan privacy niet. Lachend: „Ze willen ook niet alleen slapen, omdat ze bang zijn in het donker.”

Aanslagen

In het begin van haar verblijf in Egypte richtte Kragt zich vooral op de internationale gemeenschap, mede omdat ze de taal nog niet beheerste. Later ontstonden er vriendschappen met Egyptische jongeren die net als zij de internationale kerk bezochten. „Het is leuk om met buitenlandse vrienden om te gaan. Die heb je ook hard nodig, omdat er geen familie is waarmee je verjaardagen, feestdagen en vakanties kunt vieren. Voordat ik naar Egypte vertrok, heb ik God hierom gebeden: „Ik laat nu alles achter, vrienden, familie. Ik heb daar nieuwe vriendschappen nodig. Het is een van de voorwaarden waaronder ik ga.” Dit gebed is op een bijzondere manier verhoord.”

Egypte heeft turbulente jaren achter de rug van machtswisselingen en aanslagen op kerken en christenen (zie kader). Bang is Kragt echter niet geweest. „Het is misschien naïef, maar ik denk dat ze een internationale kerk niet als eerste zullen aanvallen. Dan krijgen ze de halve wereld over zich heen. Tegelijk ging ik ook rustig naar een Egyptische kerk. De Egyptenaren doen dat zelf ook. Ze blijven niet weg. De kerken zitten juist voller. Ik merkte dat voorgangers bewuster bezig zijn met het thema vervolging, dat ze Bijbelteksten aanhalen die erop wijzen dat lijden hoort bij het volgen van Jezus.”

Christenen die tijdens een aanslag omkwamen, krijgen de status van martelaar. Aan de kathedraal in Caïro kwam een levensgrote banner met foto’s van de slachtoffers te hangen. De gebeurtenissen verbinden christenen met elkaar en zetten aan tot nadenken over het geloof, zegt Kragt. „Ik denk aan de koptische christenen van wie de bus eind mei onder vuur werd genomen bij de Egyptische stad al-Minya. Zij kregen de kans zich tot de islam te bekeren en zo in leven te blijven. Een groot deel is doodgeschoten. Als je voor die keuze staat, wat is je geloof je dan waard? Het kan niet langer een geloof op papier zijn.”

Heeft zij zelf van haar geloof kunnen getuigen? Kragt: „Ik vond het moeilijker dan gedacht om onder moslims met woorden te getuigen. Dat je christen bent, is voor hen logisch, want je komt uit het Westen. Maar als je dieper op het geloof ingaat, houdt het gesprek al snel op. Het belangrijkste wat ik kon doen, is bidden dat God het verlangen naar Hem in de harten van mensen legt.”

Wat bij anderen nog de meeste verbazing wekte, was dat Martine als vrijwilliger investeerde in de ouderenzorg in Egypte, terwijl de kerk en een christelijke achterban in haar levensonderhoud wilden voorzien. „Sowieso dat je Europa achter je laat. De meeste mensen willen juist graag het land uit.” Ze kent ook Egyptenaren die bewust als christen naar buiten treden. „De kerk is actief geworden sinds alle omwentelingen. Ze gebruikt de christelijke televisiezenders nu als een middel om de bevolking te bereiken.”

Dit voorjaar liep het contract van Kragt af en zat haar taak erop. De namen van de betrokken organisaties noemt ze liever niet, in verband met de veiligheid. Ze hoopt in Nederland een aanvullende opleiding in de zorg te volgen en maakt voorzichtige plannen voor een terugkeer naar Egypte. „Tijdens een conferentie zei iemand dat we als christenen soms blijven steken in het verlenen van praktische zorg, hoe goed die op zichzelf ook is. Wat mensen het meest nodig hebben, is het Evangelie. Dat zette me aan het denken. We mogen ons hierin best wat actiever opstellen.”

Arme gemeente kan geen beveiliging betalen

In de zes jaar dat ze in Egypte verbleef, maakte ouderenverpleegkundige Martine Kragt (1980) verschillende omwentelingen mee met verstrekkende gevolgen voor de bevolking. Toen ze in 2011 arriveerde, was president Mubarak net een paar weken van het toneel verdwenen. De moslimbroederschap won in 2012 de verkiezingen en Morsi trad aan als nieuwe machthebber. Maar binnen een halfjaar verslechterde de situatie in het land. De economie holde achteruit.

„Hij investeerde vooral in zijn eigen partij”, blikt Kragt terug. Zij als buitenlandse burger had daar niet zo veel last van, al merkte ze dat de prijzen omhoogschoten en sommige levensmiddelen schaars werden. Veel Egyptenaren echter kampten met armoede en werkloosheid. Het duurde niet lang of de bevolking zette met hulp van het leger Morsi af. In 2014 won de huidige president Sisi de presidentsverkiezingen.

Christenen hebben sinds zijn aantreden meer vrijheid gekregen, constateert Kragt. Sisi respecteert christenen en beschouwt hen als deel van de Egyptische bevolking. Aanvragen voor bijvoorbeeld een nieuw kerkgebouw worden volgens Kragt normaal behandeld.

Maar er is ook een andere kant. De overheid beschermt christenen niet voldoende. „Vooral in het zuiden is het ieder dorp voor zich. Bestaat de meerderheid van de bevolking uit kwaadwillende moslims, dan komt er geen nieuw kerkgebouw, en op brandstichting bij een kerk volgt geen rechtszaak en geen straf.”

En zo kon het gebeuren dat christenen uit de Sinaï huis en haard moesten achterlaten omdat ze anders vermoord zouden worden. Een dappere winkeleigenaar die noodgedwongen terugkeerde omdat hij zijn gezin moest onderhouden, vond de dood. De arm van Caïro reikt niet ver genoeg. De macht van Sisi kan de islamitische IS-strijders niet stoppen en ook de verwoestende aanslagen niet, op kerken en kathedralen, zoals die op palmzondag.

De koptische kerk in Tanta en de koptische Sint-Markuskathedraal in Alexandrië vormden een week voor Pasen het doelwit van terroristen. Er kwamen 49 mensen om en er vielen meer dan 100 gewonden. Half december kwamen er bij een bomaanslag op de Sint-Petrus-en-Pauluskerk, naast de koptische kathedraal in Caïro, 25 mensen om het leven.

In het weekend na Pasen was er overal beveiliging en stonden er poortjes bij kerken, zegt Kragt. „Maar dat is dan één weekend. De politiebeveiliging van de overheid nam na die tijd snel af. Eigenlijk moeten kerken hun eigen veiligheidsmaatregelen treffen. De grote kathedraal in Caïro heeft nu poortjes en checkt de tassen. Een kerk in een arme woonwijk kan deze maatregelen niet betalen. Met Pasen stond er ook een metaaldetector bij mijn eigen kerk. Je ervaart dan dat de dreiging dichterbij komt. Je kunt niet zomaar meer je eigen kerk in en uit. Op de hoek stond politie met geweren. Dat is best confronterend.”