De Algemene Rekenkamer, die de onregelmatigheden ontdekte, denkt dat ook op andere ministeries de ambtelijke top zichzelf heeft verrijkt. De Rekenkamer overweegt bij alle departementen een onderzoek in te stellen naar personeelsuitgaven, zo liet een woordvoerder donderdag weten.

De situatie bij Onderwijs is het meest verontrustend. Volgens de Rekenkamer, die de rechtmatigheid van rijksuitgaven onderzoekt, speelden topambtenaren bij het departement elkaar salarisverhogingen en onkostenvergoedingen toe. Ook zouden ze collega’s die hen welgezind waren, tegen de regels in, promotie hebben gegeven. Verder krijgen ambtenaren die al jaren niet meer op het departement werken toch salaris uitbetaald.

Volgens de Rekenkamer zou er in 2003 voor 1,4 miljoen euro ten onrechte zijn uitgekeerd. Het is vrijwel zeker dat de misstanden zich ook in eerdere jaren hebben voorgedaan. Overigens neemt de Algemene Rekenkamer niet het woord fraude in de mond, maar spreekt van „ernstige onvolkomenheden.”

De misstanden op het departement van minister Van der Hoeven worden bevestigd door een anonieme brief die een aantal ’lage’ ambtenaren deze week stuurde naar de fractievoorzitters van PvdA, GroenLinks en SP in de Tweede Kamer. Daarin staat dat ook ministers uit de staatsruif graaiden. De ambtenaren noemen geen namen. De opstellers van de brief willen anoniem blijven omdat iedereen die voor hen aan de bel trok, ontslag kreeg. Overigens spreken de ambtenaren in hun brief wel over fraude.

De berichten over de graaiende topambtenaren sloegen donderdag in het Haagse in als een bom. De Tweede Kamer wil snel opheldering van minister Van der Hoeven. Volgens VVD-kamerlid Balemans heeft de bewindsvrouw „een groot probleem” als blijkt dat de berichten juist zijn. De liberaal vindt dat „dit soort ambtenaren kankergezwellen zijn die verwijderd moeten worden, zo nodig door ontslag op staande voet.”

CDA-kamerlid De Vries is ook geschrokken. Volgens hem wordt het voor de overheid wel erg moeilijk om het bedrijfsleven aan te spreken op exorbitante zelfverrijking als ambtenaren er zich ook schuldig aan maken. De CDA’er wil geen politiek oordeel vellen voor hij de mening van Van der Hoeven kent.

De PvdA-fractie wilde daar donderdag niet op wachten. Volgens het kamerlid Hamer heeft de minister de regie en het gezag op het departement verloren. Ze verwijst daarbij naar de rol van de bewindsvrouw bij de hbo-fraude en naar de extreem hoge interne verhuiskosten van de politieke top binnen het departement.

Minister Van der Hoeven zei in een eerste reactie dat ze zaak grondig gaat uitzoeken. Ze zal alle betreffende personeelsdossiers tegen het licht houden en de Tweede Kamer volgende week uitgebreid informeren.

Het is nog maar de vraag of de Tweede Kamer genoegen neemt met een eigen onderzoek van Van der Hoeven. De linkse oppositie zou in ieder geval graag zien dat een onderzoek door externen zou plaatshebben.

Donderdag maakte de Rekenkamer bekend dat ook ambtenaren op het ministerie van Justitie zich schuldig hebben gemaakt aan zelfverrijking. Ambtenaren kregen vergoedingen waar ze volgens de regels geen recht op hadden. Het ging om zaken uit 2002. Zestig ambtenaren kregen een toeslag die al twee jaar was afgeschaft. Zeventig anderen kregen tegen de regels in twee of meer toeslagen. Ook kregen ruim vijftig ambtenaren in schaal 11 of hoger tegen de regels in een overwerkvergoeding. Het afkopen van vakantiedagen, dat officieel is verboden, blijkt ook populair te zijn.