Of D66 zware tijd tegemoet gaat, is nog maar de vraag
Tijdens de formatie van 2010 veroorzaakte toenmalig CDA-minister van Volksgezondheid en medeonderhandelaar Klink behoorlijk wat tumult. Na wekenlang te hebben beraadslaagd met VVD en PVV kwam hij tot de slotsom dat doorgaan op de ingeslagen weg zijn persoonlijke draagkracht te boven ging. In een brief met de aanhef „Beste Henk, Maxime” kondigde hij aan de formatietafel te verlaten. Breek deze coalitieonderhandelingen af, zo spoorde Klink zijn partijgenoten aan.
De afgelopen dagen werd D66 her en der alvast aangewezen als de partij waar de ontreddering weleens kan toeslaan, tijdens de coalitieonderhandelingen met VVD, CDA en ChristenUnie die deze week gaan beginnen. De partij van Pechtold, zo luidt de bijbehorende analyse, loopt het gevaar de progressieve bijwagen te worden van een sociaal-cultureel rechts georiënteerd, conservatief kabinet.
Een analist voorzag zelfs het scenario waarbij de partij haar nieuwe kroonjuwelen één voor één zou verliezen in de Tweede Kamer, namelijk wanneer de medisch-ethisch vraagstukken en de wietwet buiten het regeerakkoord blijven en worden bestempeld als zogeheten vrije kwesties. Bij de stemmingen zouden ze dan kunnen stranden op een (nipte) meerderheid.
Grote kans dus dat D66 de komende weken alsnog afhaakt? Dat is nog maar zeer de vraag. De CDA’er Klink had hooggestemde, om niet te zeggen idealistische opvattingen over een regeerakkoord. In zijn ogen was zo’n document meer dan een optelsom van praktisch uitvoerbare, werkbare compromissen en ging het vooral om „de dieptelaag van de motieven” erachter. Onderhandelaars moesten in zijn ogen dus geen verstandshuwelijk sluiten en dan snel wat beslispunten op papier zetten. Geloofwaardig regeren was zijns inziens pas mogelijk wanneer ook de aan het akkoord ten grondslag liggende intenties door de onderhandelaars onderling zouden worden gedeeld.
De realiteit was en is echter dat de enorme beweeglijkheid van de kiezers de grote politieke partijen, D66 incluis, in een permanente campagnestand heeft gebracht. De kabinetsvoorstellen worden door de Kamer geloodst, soms van harte en soms schoorvoetend, en intussen zoeken de woordvoerders van de fracties de publiciteit met toekomstplannen en voorstellen die zomaar kunnen wringen met de geest van het regeerakkoord.
Van die strategische en bij tijden polariserende stijl van politiek bedrijven is Pechtold, die vóór de verkiezingen niet uitsloot in de Kamer te zullen blijven als fractievoorzitter, dé exponent. Of hij bij de onderhandelingen echt al zijn kroonjuwelen moet inleveren, staat nog maar te bezien. Over het tijdelijk moeten parkeren van voornemens zal hij zijn beklag doen bij zijn ‘conservatieve’ partners, om tegelijkertijd zijn potentiële achterban aan te sporen D66 over vier jaar nog groter te maken. Bij progressieve kiezers wekt zo’n stijl van politiek bedrijven doorgaans de nodige sympathie.
Kortom, D66 als de partij waar aan het eind van de zomer de ontreddering zal toeslaan? Er is geen sombere beschouwing van CDA’ers zoals Klink voor nodig om in te zien dat zo’n speculatie weinig realistisch is.
