Dat stelt ecoloog Arnold van der Burg van onderzoeksbureau Biosphere in Otterlo. Zijn onderzoek naar de achteruitgang van vogels op de Veluwe is voor Vogelbescherming Nederland aanleiding om aan te dringen op aandacht tijdens de kabinetsformatie voor harde maatregelen tegen de stikstofuitstoot.

In de jaren tachtig van de vorige eeuw was zure regen een veelbesproken onderwerp. Zure regen is het verschijnsel dat ammoniak in de lucht door het stikstofoverschot neerslaat op de bodem, die daardoor ernstig verzuurt en waarbij onder meer kalk in de bodem oplost. „Voor vogels, insecten en slakken is kalk onmisbaar”, stelt Van der Burg. Ammoniakuitstoot wordt vooral veroorzaakt door dierlijke mest en urine in de intensieve veehouderij. Op de Veluwe zijn veel boerenbedrijven.

Van der Burg deed in 2002 en 2004 ook onderzoek naar de toestand van vogels op de Noord-Ginkel bij Ede, het Kootwijkerzand bij Kootwijk en Planken Wambuis tussen Arnhem en Ede. Toen ging het goed. De schrik was daarom groot toen uit recent onderzoek bleek dat in een derde van de onderzochte nesten ten minste één jonge vogel een gebroken poot had, zo schrijft Van der Burg in het juninummer van het vakblad Natuur Bos Landschap.

„De schaal van de eieren van broedende vogels blijft te dun als ze niet genoeg kalk binnenkrijgen”, stelt de ecoloog. „Daardoor droogt de binnenkant van het ei in. Als je dergelijke eieren schudt, maken ze een rammelend geluid. Er komt natuurlijk geen kuiken meer uit.” Jonge vogels die wel geboren worden, hebben kalkgebrek. Hun pootjes zijn daardoor niet stevig, zodat ze er niet op kunnen staan of ze breken. „Een vogeltje met een gebroken poot kwijnt binnen een paar dagen weg.”

Als er niet genoeg vogeltjes zijn, hebben roofvogels niet genoeg te eten. Zeker omdat insecten en slakken ook lijden onder het kalktekort in de bodem. Haviken en sperwers verdwijnen daardoor. Volgens Van der Burg zijn andere soorten als de zanglijster en de wielewaal al helemaal verdwenen van de Veluwe. Natuuronderzoekers constateren daarnaast dat vooral Veluwse zomereiken en lariksen doodgaan. Ze verzwakken door de zure bodem.

De overheid is in 2015 gestart met het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Dat moet ervoor zorgen dat de stikstofuitstoot in 2022 met 5 procent is teruggedrongen. De gewenste maatregelen zijn ingewikkeld en voor sommigen ongewenst. Bezwaarmakers zijn naar de Raad van State gestapt. Die vindt het PAS ook zo veelomvattend dat advies is gevraagd aan het Europees Hof van Justitie in Luxemburg. Een advies wordt niet eerder dan in de zomer van 2018 verwacht.

„En dan nog is het een druppel op een gloeiende plaat. Pas als de uitstoot met de helft zou verminderen komen we ergens”, meent Van der Burg. En dat zou kunnen, want tussen 1990 en 2015 daalde de uitstoot in Nederland ook met ongeveer 30 procent.