Over het spreken over God als Vader is veel te doen. Allereerst de vraag: Moet dat? Moet je God zo aanspreken? Wat als iemand om wat hij of zij heeft meegemaakt het woord Vader niet over de lippen krijgt? Is zo iemand van God afgesloten? Natuurlijk niet. De Bijbel laat zien dat het ook anders kan. Er zijn allerlei manieren om over en tot God te spreken. Er is zelfs een tekst in de Bijbel die God voorstelt als een moeder die haar kinderen troost (Jes. 66:13).

Toch is Vader in de Bijbel een veelgebruikt woord voor God, vooral in het Nieuwe Testament. Hij is de Vader van Jezus Christus en de Vader van iedereen die bij Jezus hoort. „Onze Vader”, zo begint het bekendste gebed.

Uniek?

Er wordt weleens gedacht dat het uniek is aan het christendom dat God als Vader wordt aangesproken. Dat is onjuist. In allerlei godsdiensten en culturen in de oudheid werden bepaalde goden als ”vader” van de mensen getypeerd. Ook in het Oude Testament wordt God als Vader van Zijn volk Israël voorgesteld. En in Joodse teksten uit Qumran (enkele eeuwen ouder dan het Nieuwe Testament) wordt God als Vader of soms ”mijn Vader” aangesproken.

Abba, vader

En dan is er het wijdverbreide idee over het woord ”abba”. Het Aramese woord abba zou een bijzondere intimiteit uitdrukken, het zou iets als ”papa” betekenen. En de gedachte is: zo intiem sprak Jezus tot God, uniek voor die tijd.

Een aansprekend idee, maar het kan de toets der kritiek niet doorstaan. Het woord abba komt drie keer in de Bijbel voor, waarvan één keer in woorden van Jezus (Mark. 14:36; de twee andere plaatsen zijn Rom. 8:15 en Gal. 4:6). In al die drie gevallen staat de Griekse vertaling ervan er direct naast: de Vader.

Er is uitgebreid onderzoek gedaan naar het woord abba, met als conclusie: het betekent geen ”papa”. Het is Aramees voor ”vader”. Een gewoon woord, niet bijzonder, niet deftig. Maar gewoon is iets anders dan intiem.

Zo’n eigen, exclusief en intiem woord voor God, dat spreekt geweldig aan. Daardoor komt het waarschijnlijk dat dit idee zo veel invloed kreeg, in weerwil van de kritische besprekingen ervan.

Is het jammer om van zo’n geliefd idee afscheid te moeten nemen? Dat hoeft niet. De Bijbel laat zien dat intimiteit en vertrouwdheid wezenlijke aspecten zijn in de relatie tussen Vader en Zoon, en ook in de relatie tussen gelovigen en God, hun Vader. Maar dat zit niet vast op een specifiek woord of op één bijzondere term. Het zit vast op de band die er tussen hen bestaat. Een persoonlijke en diepe band, waarvoor woorden tekortschieten.

Dr. Matthijs de Jong is hoofd vertalen bij het Nederlands Bijbelgenootschap.