Wie de moeite nam het bijbehorende, dertien pagina’s tellende rapport van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) te lezen, kwam tot de ontdekking dat het gaat om verwaarloosbare verschillen die deels toe te schrijven zijn aan het feit dat jongeren langer zijn gaan studeren. Met lage consumptieve kredieten en een behapbare studieschuld ziet hun uitgangspositie er zelfs solide uit.

De toon was echter gezet. In de media viel niet alleen te lezen dat het inkomen van twintigers de laatste jaren is gedaald, maar ook dat jongeren „de pineut zijn.” Wie geen krant leest, zijn nieuws vooral van internet haalt en daarbij snel even koppen snelt, ziet zo het beeld bevestigd dat de jongste generatie er alleen maar op achteruit is gegaan en in alle opzichten achter het net vist.

Anoniem

Deze gekleurde berichtgeving is deels toe te schrijven aan het veranderde beleid van het CBS. Was het voor de eeuwwisseling een anonieme, onpartijdige instantie die om de zoveel tijd droge cijfers publiceert, sinds de eeuwwisseling waait er op de burelen een andere wind. Doel is niet langer om journalisten te voorzien van degelijk cijfermateriaal, maar ook zelf de voorpagina’s te halen.

Daardoor worden conclusies aangedikt, details uitvergroot en statistische bevindingen versimpeld. Dat past bij de tijdgeest waarin kranten bol staan van opinies, journalisten hijgerig op zoek zijn naar scherpe quotes en iedere willekeurige burger via sociale media een podium kan vinden om zijn mening te ventileren.

In zo’n verhitte arena zou je van een semioverheidsinstantie verwachten dat die het hoofd koel houdt. In plaats daarvan laat deze zich steeds vaker meeslepen door het verlangen om niet alleen achtergrondmateriaal te leveren voor nieuwsverhalen, maar zelf ook nieuws te maken. Dat is geen probleem als uit de cijfers een abnormaal beeld naar voren komt, maar wordt discutabel als verhalen moeten worden opgeklopt en zo gekleurd mogelijk aan de pers worden gepresenteerd.

Tweespalt

Vaak leiden de persberichten van het CBS daags erna tot vlammende columns in dezelfde kranten, waardoor dit orgaan meer bijdraagt aan negatieve beeldvorming dan gewenst en deels zelfs verantwoordelijk kan worden geacht voor tweespalt in de samenleving. Zo is het beeld hardnekkig dat ”ouderen” onevenredig geprofiteerd hebben van de naoorlogse welvaart en vermogen hebben opgebouwd ten koste van jongere generaties.

Het CBS is een ober die waarschuwt dat er in je haaienvinnensoep daadwerkelijk iets rondzwemt dat je wijsvinger eraf zou kunnen bijten, om vervolgens verontschuldigend te mompelen dat het maar een grapje is. Zo viel tussen de regels door te lezen dat het gemiddelde inkomen van twintigers weliswaar gedaald is tussen 2004 en 2014, maar dat die achterstand op latere leeftijd vanzelf weer wordt goedgemaakt.

Goed beschouwd is er dus helemaal geen sprake van een misstand, of zelfs van ”nieuws”, maar slechts van een tijdelijk effect dat op termijn automatisch verdwijnt. De onderliggende cijfers kloppen, de conclusies zijn overdreven en ongenuanceerd en gooien onnodig olie op het vuur in de wens om de publiciteit te halen en het eigen bestaansrecht te rechtvaardigen.

De auteur is schrijver en publicist. Reageren? hormann@refdag.nl