Hij is immers de nieuwe David die regeren zal, de verstrooiden zal verzamelen en Jeruzalem tot centrum van de wereld zal maken. Hij komt uit de stam van Juda.

Naast deze bekende opvatting is er ook een andere traditie in het Jodendom te vinden, namelijk van een lijdende en stervende Messias uit de stam van Efraïm, van het huis van Jozef. De lijdende Messias en de overwinnende Messias bestaan naast elkaar en ze komen uit verschillende stammen van Israël.

Gog

Een van de beschrijvingen vertelt dat de Messias uit het huis van Jozef volgelingen in Galilea zal verzamelen voordat hij optrekt naar Jeruzalem, waar hij gedood zal worden. Een vijandig volk zal dan Jeruzalem aanvallen en veel inwoners gevangennemen. Op dat moment zal de Messias uit het huis van David afdalen uit de wolken om de gedode Messias uit het huis van Jozef op te wekken uit de dood. Er zal een tijd van vrede aanbreken voordat de vijandige Gog tegen Jeruzalem zal optrekken. Dan zal de Heere Gog en de dood vernietigen, met als gevolg dat de volken naar Jeruzalem zullen gaan om de God van Israël te dienen. Aldus een vertelling (midrasj) van een rabbi uit ongeveer het jaar 1000.

Sommige geleerden menen dat de traditie van de lijdende Messias een Joodse reactie was op de mislukte opstand van Bar Kochba in 132-135 na Christus. Mitchell toont echter aan dat de gedachte al ouder was. Uitvoerig komen de Dode Zeerollen en de pseudepigrafische geschriften aan de orde. De auteur ziet zelfs al aanwijzingen in de eerste Bijbelboeken. De behandeling van deze teksten zal niet iedere lezer overtuigen, maar Mitchell staat sterk in de bespreking van Jesaja 53 en de slothoofdstukken van het boek Zacharia.

Geest

Er zijn oude tradities, zoals de Targum Tosefta, die de komst van de Messias verbinden met het uitstorten van de Geest van genade en gebeden, vermeld in Zacharia 12. Volgens deze Targum is de gedode en beweende persoon de Messias, zoon van Efraïm, gedood door de volken. Elders komt naar voren dat de dood van deze Messias een verzoenende kracht heeft. Op die wijze is vroeger Jesaja 53 uitgelegd in Joodse kring, voordat er in de tijd van de kruistochten een wijziging optrad.

De traditie van de lijdende Messias kan gereconstrueerd worden uit bekende en onbekende geschriften. Het is de verdienste van de Schotse geleerde David C. Mitchell dat hij in een jarenlange zoektocht zeer veel materiaal verzameld heeft. Sommige geschriften zijn hier voor het eerst uit het Hebreeuws of het Aramees vertaald. Er is geen andere publicatie die een dergelijk goed overzicht biedt. Het boek is op wetenschappelijk niveau geschreven, en heeft belangrijke consequenties voor de joods-christelijke gesprekken, ook al worden die hier niet uitgewerkt.

Veel Joden is dit onderwerp onbekend, en van Joodse kant wordt het meermalen verzwegen. Messiasbelijdende Joden gebruikten deze traditie in het verleden meer dan eens als aanknopingspunt voor gesprek met hun volksgenoten, en nu zijn er nog meer mogelijkheden om dit te doen.

Boekinfo

Messiah ben Joseph, David C. Mitchell; uitg. Campbell Publications, Jerseyville, 2016; ISBN 9781532743924; 298 blz.; € 22,-.