Maar ook dan blijkt het lastig om de werkelijkheid waarin we leven los te laten en ons een toekomst voor te stellen die iets volstrekt anders brengt dan een voortzetting van het voorafgaande.

Zo sprak ik in 2005 met de historicus Eric Mecking naar aanleiding van zijn boek ”Deflatie in aantocht”. Niet alleen weet hij in dat boek feilloos de komst van de kredietcrisis te voorspellen, hij doet nog een andere aanname die met terugwerkende kracht de spijker precies op de kop slaat. Zo vraagt hij zich tijdens het gesprek hardop af of consumenten hun geld nog op de bank zouden laten staan bij een schamele spaarrente van 0,25 procent.

Wat ik precies dacht toen hij deze uitspraak deed weet ik niet meer, maar waarschijnlijk beschouwde ik het als een strikt theoretisch voorbeeld. Het diende om zijn verhaal te ondersteunen en te illustreren, niet als een concrete voorspelling die al na een dik decennium bewaarheid zou worden. Wat Mecking „de wereld op z’n kop” noemde, is nu een realiteit die we bijna schouderophalend zijn gaan accepteren.

Tijdens het schrijven van mijn nieuwe boek moest ik alle rekensommetjes om de haverklap aanpassen, want de spaarrente daalde ondertussen gestaag door van 0,4 naar 0,15 procent. Dat lijkt lood om oud ijzer, maar het betekent dat de spaarrente in twaalf maanden tijd meer dan gehalveerd is zonder dat er een volksopstand is uitgebroken. Dat roept de vraag op hoe ik destijds zou hebben gereageerd als Mecking had voorspeld dat spaarders geld aan de bank zouden moeten gaan betalen om hun spaargeld daar onder te mogen brengen.

Triodos was de eerste bank die de spaarrente verlaagde naar 0 procent, en de verwachting is dat de grote banken voor het einde van het jaar dat voorbeeld zullen volgen. Vraag is of het daarbij stopt, want in Duitsland zijn er inmiddels vijftien banken die een negatieve rente doorberekenen aan hun klanten. Mecking schetste dus een reële toekomst, maar hij verkeek zich wel op de effecten.

De lage rente heeft immers niet tot een bankrun geleid, maar eerder tot gelatenheid en berusting. Misschien voelen mensen zich murw en machteloos, net als bij de zoveelste terroristische aanslag, maar niemand haalt zijn geld van de bank om het thuis in een kluis te stoppen. Voor huizenkopers is de lage rente zelfs uitgesproken goed nieuws, want nooit eerder was geld lenen zo gunstig en zo goedkoop.

Met „nooit eerder” bedoel ik: sinds 1540. Op internet stuitte ik op een grafiek waaruit blijkt dat de rente normaal gesproken ergens rond de 4 of de 5 procent schommelt. Er zitten een paar rare uitschieters in met een piek in 1979 boven de 12 procent, maar de huidige glijvlucht naar beneden is volstrekt uniek. Hoe dat komt is bekend (en te wijten aan de ECB), waar het toe zal leiden is ongewis.

Belangrijk om te blijven onthouden –voor spaarders, maar vooral ook voor starters op de woningmarkt– is dat deze situatie níét normaal is en ook nooit eerder vertoond in de moderne geschiedenis. In die zin bevinden we ons al lang op onbekend terrein en zijn de gevolgen van dit monetaire experiment niet alleen onvoorspelbaar, maar misschien ook wel helemaal niet te overzien.

De auteur is schrijver en publicist. Reageren? hormann@refdag.nl