JA

Een hemelvaart was in de dagen van Jezus wel bijzonder, maar niet uniek. Over belangrijke keizers en halfgoden deden die verhalen voortdurend de ronde. Je kunt zelfs zeggen dat het verhaal van Jezus’ hemelvaart een concurrentieverhaal is. Een hemelvaart viel immers alleen grote helden en keizers ten deel en zeker niet een Joodse rabbi Die niets gepresteerd heeft en Zijn leven is geëindigd aan een kruis. Het Evangelie wil het tegendeel bewijzen, maar daarmee is het Evangelie nog niet uniek.

Van keizer Augustus werd bijvoorbeeld gezegd dat hij kort na zijn dood naar de hemel was gevaren. Er zou zelfs een getuige zijn die dit heeft gezien en onder ede heeft bevestigd, nota bene een oud-magistraat. Op het moment van de crematieplechtigheid, omgeven door rituelen, werd een adelaar losgelaten die de geest van de keizer omhoog moest voeren. Zo ontving hij onsterfelijkheid en dan mocht hij ook goddelijke eer ontvangen.

Ook de eerste koning van Rome, zijn legendarische stichter Romulus, zou volgens mythen en legenden naar de hemel zijn gevaren. De Romeinse geschiedschrijver Livius vertelt dat Romulus in een storm is weggevoerd. Hij werd in een wolk gehuld, verdween uit het zicht en daarna heeft niemand hem meer gezien. Het volk heeft hem daarom tot god of zoon van een god uitgeroepen. Augustus staat met zijn verheerlijking in de traditie van de heersers van Rome, die begonnen is met Romulus.

De veronderstelde hemelvaart van deze Romeinse helden staat op gespannen voet met het geloof van de christenen dat Jezus naar de hemel is gevaren. Het opstijgen tot God is een keizerlijk fenomeen en is alleen voor grote helden weggelegd. Daarom is de hemelvaart van Jezus als een competitiemotief te zien dat door christenen bewust tegenover de keizercultus is geplaatst. Het hemelvaartmotief is niet meer dan een mythisch motief dat veelvuldig wordt toegepast, zoals ook op Jesaja (in het apocriefe geschrift ”De hemelvaart van Jesaja”) en vele eeuwen later natuurlijk op Maria (Maria-Hemelvaart).

NEE

Het is waar dat er veel meer verhalen van hemelvaarten zijn. Maar daarmee is niet gezegd (of bewezen) dat de hemelvaart van Jezus een mythische vertelling is. Ik wil twee aanwijzingen noemen die de hemelvaart van Jezus op een geheel ander plan brengen.

In de eerste plaats is de verteltrant van Lukas in Handelingen 1:9 uiterst sober en feitelijk, en dat is uitzonderlijk. Wie de verhalen en mythen leest over andere hemelvaarten ziet onmiddellijk het verschil. Lukas noemt slechts dat Jezus „werd opgenomen” en dat „een wolk Hem onttrok” aan de ogen van de leerlingen terwijl zij toekeken. De gebeurtenissen worden niet verfraaid.

Sterker nog: terwijl Jezus’ discipelen toekeken, zagen zij dit gebeuren. De aanwezigheid van getuigen is in deze Joodse context uiterst belangrijk. Twee of drie getuigen maken dat een zaak vaststaat en hier zijn zelfs meer getuigen aanwezig. Lukas was er zelf niet bij en heeft dit uit de overlevering te horen gekregen. Met meer dan tien getuigen op de achtergrond heeft deze traditie binnen de Joodse context behoorlijk veel gezag.

De getuigen vertellen wat zij zien en niet zien. Een wolk neemt Jezus weg en zij zien Hem niet meer. Er wordt niet gefantaseerd over wat daarachter gebeurt. Later wordt de verbinding gelegd met Psalm 110, dat Jezus Zich aan de rechterhand van de Vader heeft gezet, meer niet. Wij weten niet veel over hoe het in de hemel is en gelukkig laat de Schrift het daarbij. De grenzen van de nuchterheid en eerlijkheid worden in acht genomen.

In de tweede plaats wordt de hemelvaart bevestigd door de uitstorting van de Heilige Geest. Na Hemelvaart komt Pinksteren, en zo wil de Schrift het ene ook als het bewijs van het andere zien.

Hier raakt de bewijsvoering ook ons nog altijd. Petrus zal het op de pinksterdag ook zo uitleggen: omdat Jezus aan Gods rechterhand zit, heeft Hij de beloofde Geest uitgestort (Hand. 2:33). Die bewijsvoering reikt tot aan de dag van vandaag. Helaas komen we deze gedachte in de prediking anno nu weinig tegen, maar dit is een diep-Bijbelse lijn. Leven door de Geest bewijst dat de hemelvaart echt is.

DUS

Dat Jezus naar de hemel is gevaren, kan niet bewezen worden. Maar op zijn minst zijn er twee rationele indicaties die de hemelvaart aannemelijk maken. De eerste is tekstueel en de tweede is –en dat is een verrassing!– hoe christenen door de Geest leven.

>>rd.nl/weerwoord