De vrouw achter de gezichtssluier
Voor haar fotoproject ging Saskia Aukema uit Amsterdam één dag zelf in nikab over straat. „De vriendelijkste reactie was: Ga je een bank overvallen? Je moet sterk in je schoenen staan als je in het openbaar een nikab wilt dragen.”
Bij binnenkomst in het Nutshuis in Den Haag kun je niet om de foto heen van een persoon die op een trapveldje een bal hooghoudt. Deze vrouw wilde graag zó worden gefotografeerd, legt Aukema uit. „„Dit ben ik echt”, zei ze. „Elke dag voetbal ik met mijn zoontje.””
Wie waren de vrouwen achter de nikab?
„Een ontzettend divers gezelschap: oudere en jongere vrouwen, mensen met verschillende etniciteiten die altijd al moslim waren en Nederlandse bekeerlingen. Een van hen groeide op in een reformatorisch gezin. Ze vertelde me dat de overgang van het ene milieu naar het andere voor haar relatief klein was. De grote overeenkomst was een sobere levensstijl.
De meesten waren ruimdenkender dan ik had verwacht. Ze bleken erg begaan met wereldproblematiek en de mensen om hen heen. Van extremisme heb ik niets gemerkt.”
Wat viel u op aan de vrouwen die u fotografeerde?
„De liefde voor de nikab. Van het bekende vooroordeel dat ze door familieleden of echtgenoot gedwongen worden dit kledingstuk te dragen, bleek niets te kloppen. Sterker nog: het tegenovergestelde is waar, omdat familie en man er vaak op aandringen in het openbaar géén nikab te dragen. Veel vrouwen worden namelijk uitgescholden of zelfs daadwerkelijk mishandeld. Ik liep eens met een nikabdragende vrouw over straat toen iemand haar allerlei verwensingen toeriep en dreigde haar in brand te steken. Dat soort dingen gebeurt dagelijks. Schokkend dat hun jonge kinderen daar vaak getuige van zijn.
Grappig daarentegen waren de verhalen van vrouwen die vertelden hoe het was om de eerste keer een nikab te dragen. Het eten van friet met mayonaise in de snackbar bleek lastig met zo’n doek. En je neus snuiten is ook een hele onderneming. Dat maakte het menselijk.”
Wat bedoelt u met liefde voor de nikab?
„Van de vrouwen die ik heb gefotografeerd, draagt inmiddels vrijwel niemand meer een nikab. De meesten beschouwen het kledingstuk niet als door de islam voorgeschreven maar als extraatje. Ze zeggen dan iets als: „Omdat het dragen van de nikab niet verplicht is, doe ik hem af om mezelf en mijn kinderen niet in gevaar te brengen.” Ook snappen ze goed dat velen de nikab geen gezicht vinden. Wel geven vrijwel alle ex-draagsters aan het kledingstuk te missen en zich kaal te voelen.”
De nikab ligt in de Nederlandse maatschappij onder vuur. Terecht wat u betreft?
„De Tweede Kamer stemde eind november vorig jaar voor een verbod op het dragen van de nikab in het onderwijs, het openbaar vervoer, ziekenhuizen en overheidsgebouwen. Het is nu aan de Senaat of het verbod er daadwerkelijk komt.
De redenen voor het verbod zijn dat een nikab de communicatie belemmert, de veiligheid in gevaar brengt en een rem zet op de integratie. Op die argumentatie valt wel wat af te dingen. Zelf vind ik dat iedereen de vrijheid zou moeten hebben om te dragen wat hij of zij wil. De discussie juich ik toe. Met mijn fototentoonstelling en boek hoop ik daaraan een bijdrage te leveren.”
De vrouwen op de foto dragen een kledingstuk voor hun nikab. Waarom?
„Over nikabdraagsters wordt nogal eens onvriendelijk gezegd dat het zwarte gedaanten zijn. Als ik de vrouwen alleen met nikab had vastgelegd, waren het allemaal dezelfde soort foto’s geworden. Daarom houden sommigen privé- of feestkleding voor hun nikab. Eén vrouw toont haar trouwjurk. Ik bouwde met haar zo’n goede band op dat ik haar op haar bruiloft mocht fotograferen. Heel bijzonder.”
U droeg een keer zelf een nikab. Hoe was dat?
„In het begin van het project nodigde een vrouw me daartoe uit. Ik vond het heel spannend om zo over straat te gaan. Mensen sisten de hele tijd naar me. De vriendelijkste reactie die ik kreeg was: Ga je een bank overvallen? Ik dacht halverwege: dit ga ik niet de hele dag volhouden, en dat was voor mij een ontdekking. Iedereen denkt dat alleen wilsonbekwame vrouwen een nikab dragen. Het tegenovergestelde is waar. Je moet sterk in je schoenen staan als je in het openbaar een nikab wilt dragen.”
De expositie is tot en met 8 juni in Den Haag te zien. Aukema probeert momenteel geld op te halen om een boek over dit onderwerp te kunnen financieren.
