Welke politieke partij liet over immigratie in zijn verkiezingsprogramma optekenen dat het huidige migratiesysteem uiteraard onhoudbaar is? Antwoord: de VVD. De partij stond daarin niet alleen; ook het CDA wil op dit beleidsterrein de steven wenden. In het christendemocratische verkiezingsprogramma staat te lezen dat het VN-Vluchtelingenverdrag niet is geschreven met het oog op de huidige omvang van de vluchtelingenproblematiek en daarom moet worden aangevuld „met verifieerbare internationale afspraken” om meer opvang in de regio en tijdelijke opvang elders te bevorderen.

Groter kan het contrast met het GroenLinksverkiezingsprogramma bijna niet zijn. Het VN-Vluchtelingenverdrag is voor GroenLinks een heilige graal; Nederland moet zich juist inzetten „voor een betere naleving ervan.”

Concrete maatregelen

De onderhandelaars kwamen in ruim acht weken tot achttien echte onderhandelingsdagen. Het eerste aftasten is dan achter de rug; een formatie is dan beland in een fase waarin het over concrete maatregelen gaat. In dat stadium gingen maandag bij GroenLinks de hakken in het zand.

Wat zouden VVD en CDA hebben willen bedingen wat in elk geval voor GroenLinks onacceptabel was? Vermoedelijk niet: het strafbaar stellen van illegaliteit, het afschaffen van het kinderpardon of het verbieden van bed-bad-broodopvanglocaties door gemeenten. Met deze splijtzwammen wordt in Den Haag al jaren geschipperd. De meeste partijen springen er pragmatisch mee om en komen bij onderhandelingen vaak ergens in het midden uit.

Anders ligt dat voor het openbreken van het Vluchtelingenverdrag en het maken van aanvullende afspraken over de vluchtelingenopvang, zoals de EU die met Turkije heeft gemaakt. VVD en CDA willen in dat spoor verder en zullen dat aan de formatietafel concreet hebben gemaakt, met als inzet: een betere controle over de migratiestromen. De VVD wil dat bereiken door asielaanvragen van mensen buiten Europa niet langer in behandeling te nemen. VVD en CDA samen door de Vreemdelingenwet te versoberen, het tijdelijk karakter van verblijfsvergunningen sterker te accentueren, het verkort afdoen van herhaalde aanvragen en het terugbrengen van hogerberoepsmogelijkheden.

Voor zulke maatregelen is een Kamermeerderheid; het zogeheten rechtse blok van VVD, PVV, CDA, SGP en het Forum voor Democratie is met 77 Kamerzetels weer groter dan het linkse. Al te veel mogelijkheden om de vierpartijencoalitie straks vanuit de Kamer onder druk te zetten, heeft partijleider Klaver dus niet.

Daar komt bij dat instemmen met zulke VVD- en CDA-voorstellen voor GroenLinks lastig te verkopen is. Volgens de partij moeten vluchtelingen uit andere werelddelen Europa en Nederland juist makkelijker in kunnen. Bijvoorbeeld door vanuit ambassades en andere diplomatieke posten weer humanitaire visa te gaan verstrekken. GroenLinks gaat daarin verder dan D66 en positioneerde zich de laatste jaren op asielgebied ook meer als de tegenhanger van de VVD. „Ik zie grote IND-kantoren in ieder land voor me”, huiverde VVD-Tweede Kamerlid Azmani ooit, toen GroenLinks haar plannen in de Kamer te berde bracht.

Risico’s

Voorstelbaar is dat partijleider Klaver in deze fase van de formatie eerst terug wilde naar zijn achterban en mede daarom aanstuurde op een breuk. Terzijde: van de twaalf groene partijen in Europa die recent een (veelal centrumrechtse) coalitie aan een meerderheid hielpen, leden er acht bij nieuwe verkiezingen flinke nederlagen. Vier verdwenen er zelfs uit het parlement.

Zonder risico’s is het nemen van die adempauze voor Klaver overigens niet. Hij bevestigt daarmee het binnen VVD en CDA al langer over hem bestaande beeld een leider te zijn die zijn gezag nog moet vestigen. In hoeverre Rutte en Buma hem de breuk zullen aanrekenen, staat nog te bezien.