Ook bij andere gelegenheden worden er steeds vaker ballonnen opgelaten. Als wedstrijd, om te kijken welke het verst komt. Of we schrijven een mooie wens op het kaartje en sturen dat naar, tja, naar wie eigenlijk?

Veel mensen realiseren zich niet dat al die ballonnen en de lintjes die eraan zitten uiteindelijk in de natuur belanden. De ballonresten komen terecht in weilanden, sloten en meren en bij de zogenaamde plastic soep in de Noordzee. De vogels en vissen worden er de dupe van.

Al geruime tijd maken de Plastic Soup Foundation, Stichting De Noordzee en de Vereniging Kust & Zee zich druk om de milieugevolgen van het oplaten van ballonnen. Cijfers van Stichting De Noordzee laten zien dat de hoeveelheid ballonnen die op het Noordzeestrand aanspoelen in zeven jaar is verdubbeld. Gemiddeld vinden onderzoekers 16 ballonnen per 100 meter strand. Dat betekent dat er gemiddeld na iedere zes of zeven stappen een stuk ballon op het strand ligt.

De gevolgen van onze ballonacties blijven niet beperkt tot de Nederlandse kust. Nederlandse ballonnen komen ook in Frankrijk, Polen en Zweden terecht. Uiteraard gebeurt dit ook andersom, afhankelijk van de windrichting.

Nu zijn de meeste ballonnen van latex of ”natuurrubber” gemaakt en dus afbreekbaar. Dit afbreken duurt overigens wel enkele jaren, zeker wanneer ballonnen in zee terechtkomen. Daardoor belanden er stukjes ballon in de magen van vissen en vogels, die het aanzien voor voedsel. Dat gebeurt ook met andere plastic afvalresten. Dit kan leiden tot verhongering, omdat de dieren wel een volle maag hebben. Ook gebeurt het dat de latex de maagopening afsluit, waardoor een dier eveneens verhongert.

Nog schadelijker dan de ballonnen zelf zijn de plastic ventieltjes en de linten die aan de ballonnen worden vastgemaakt. Deze vergaan namelijk nooit. Dieren raken verstrikt in de stukken lint, snavels worden dichtgebonden en pootjes raken afgekneld. De website dieballongaatnietop.nl laat verschillende foto’s zien van hoe dieren lijden onder onze goedbedoelde feestelijkheden.

Een onderzoek uit 2015 naar ballonnen in het mariene milieu (de zee dus), in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, laat zien dat ballonresten op de zesde plaats staan in de lijst van op het strand gevonden zwerfvuil.

Het totaalaantal opgelaten latexballonnen wordt in dit rapport geschat op 1 tot 2 miljoen per jaar. Deze ruime schatting laat wel zien dat we nauwelijks weten hoeveel ballonnen er precies de lucht in gaan.

Wanneer er minder dan 1000 ballonnen worden opgelaten, is er in veel gemeenten geen vergunning of melding nodig, al veranderen steeds meer gemeenten hun beleid op dit punt. In sommige gemeenten is het oplaten van ballonnen zelfs verboden, vanwege de schadelijke gevolgen voor natuur en milieu. Ook voor de kustgemeenten is dat plezierig, want die draaien op voor de kosten van het opruimen van het zwerfafval.

De meeste ballonnen worden opgelaten bij bedrijfsopeningen en evenementen, op schoolfeesten en bruiloften en steeds vaker ook op begrafenissen. Ze dragen bij aan een gezamenlijke ervaring, zorgen voor een feestelijk gevoel of geven uiting aan een persoonlijke wens. We moeten ons echter wel realiseren dat de natuur hiervan de dupe wordt.

Gelukkig zijn er legio manieren om feest te vieren zónder ballonnen op te laten. Organisaties die het ”samen-gevoel” willen oproepen, kunnen kiezen voor alternatieven zoals lichteffecten, fakkels en lampionnen, reuzenbellen blazen, vliegers oplaten of op djembés trommelen. Er is van alles mogelijk.

Vaak zijn organisatoren van evenementen zich helemaal niet bewust van de schadelijke gevolgen van ballonacties voor dieren en het milieu. Het is dan simpelweg een kwestie van bewustwording dat het ook anders kan. Bijvoorbeeld door simpelweg een brief of mail te sturen naar de organisatie en daarin te wijzen op alternatieven. We zijn creatief genoeg om feest te vieren op een manier die voor iedereen plezierig is.

Dr. Martine Vonk werkt als lector ethiek en technologie bij Saxion. Reageren? rubriekforum@refdag.nl