De gemeentebesturen hebben al wel zeggenschap over de goedkope huur- en koophuizen, maar willen juist greep krijgen op de verdeling van de vrijesectorwoningen. Over deze duurdere koop- en huurwoningen hebben ze nu niets te vertellen, terwijl de gemeenten graag ouderen in staat willen stellen om van een eengezinswoning te verhuizen naar een appartement in de buurt van zorgvoorzieningen in de eigen woonplaats. Daarnaast moeten starters de kans krijgen om in hun eigen gemeente een huis te huren of te kopen. Mensen willen ook met voorrang een huis in hun wijk krijgen als hun eigen woning gesloopt wordt.

De wettelijke mogelijkheden van gemeenten om hierin te sturen zijn nu nog beperkt. Ze mogen regelingen treffen voor sociale huurwoningen, maar voor koophuizen slechts als ze maximaal 96.000 euro kosten. In de praktijk wordt dat bedrag overigens nog wel eens opgerekt tot 180.000 euro. Gemeenten die meer proberen, worden vaak teruggefloten door de rechter.

De VNG wil juist bij duurdere huizen een vinger in de pap krijgen om de doorstroming op de woningmarkt te kunnen stimuleren. Als gemeenten ervoor kunnen zorgen dat meer vermogende inwoners naar duurdere woningen gaan, komen er goedkopere woningen vrij voor starters.

De wens van de VNG is een gevolg van de recent verschenen Nota Ruimte. Die geeft kleinere gemeenten de ruimte om te bouwen voor de eigen bevolkingsaanwas. In de praktijk worden veel nieuwbouwhuizen echter verhuurd aan mensen van buitenaf, zodat de eigen bevolking noodgedwongen uit moet wijken naar elders.

„Gemeenten willen afspraken kunnen maken met woningcorporaties, particuliere verhuurders, projectontwikkelaars en makelaars”, aldus het manifest. De VNG wil hun geen regels opleggen, maar „ambities vastleggen.”