Consument

Tïrol houdt oude ambachten in ere

Oostenrijk staat synoniem voor bergen, wandelen en wintersport. Je zou bijna vergeten dat er ook gewoon mensen wonen. Hardwerkende mensen die traditie hoog in het vaandel hebben staan. Een greep uit eeuwenoude ambachten die vandaag de dag nog volop aanwezig zijn in het Oostenrijkse leven.

Hjalmar Guit

20 April 2017 21:14Gewijzigd op 16 November 2020 10:21

beeld Hjalmar Guit

Unieke klokken

Elizabeth Grassmayr (77) steekt de sleutel in het slot van de houten deur. Op de gevel van het hoekpand in hartje Innsbruck prijkt in grote letters haar familienaam. De deur piept open en erachter bevindt zich een bescheiden souvenirwinkel vol met bronzen bellen in allerlei vormen en maten.

Al veertien generaties lang maakt de familie Grassmayr klokken, Elizabeth en haar man Christof (79) zijn de dertienden op rij. „Meer dan 400 jaar geleden goot onze familie al haar eerste klok. Nu zitten we in de veertiende generatie, onze zoons runnen de gieterij nu”, vertelt Elizabeth trots.

De handel in klokken was lucratief. Waar tegenwoordig vrijwel alleen religieuze gebouwen nog klokken gebruiken, hadden de enorme bellen in Oostenrijk honderden jaren een belangrijke publieke functie. „Voor boeren met veel land was het niet gemakkelijk om tijdens lunchtijd en aan het einde van de werkdag snel al het personeel bij elkaar te roepen. Veel boerderijen hadden daarom vroeger een klokkentoren, zodat de boer via het luiden van de klok in één keer iedereen kon verzamelen”, vertelt Elizabeth. Tegenwoordig is dat niet meer nodig, maar veel Oostenrijkers hebben nog wél een ouderwets bronzen belletje naast hun deur hangen. „Traditie”, glimlacht Elizabeth.

De Innsbruckse klokken van Grassmayr hangen inmiddels op bijna alle continenten. Het succes zit hem volgens Elizabeth in de bijzondere samenstelling van het brons en het eeuwenlange vakmanschap. Elizabeth: „Onze verhouding tussen tin, 80 procent, en koper, 20 procent, zorgt voor het perfecte metaal.”

Een klok maken begint bij de mal, die met de hand gemaakt wordt van klei. Die mal bestaat uit twee delen: een mantel en een kern. Daartussen zit een paar centimeter ruimte waar de klokkenmakers het brons in gieten. Bij het maken van de mal houden de gieters van Grassmayr al rekening met hoe de bel moet klinken. „Je kunt achteraf nog maar weinig aan de klank schaven, dus dat moet je van tevoren met de hulp van berekeningen bepalen. Als de klank niet klopt dan kunnen we vaak helemaal opnieuw beginnen”, vertelt Elizabeth. „Gelukkig hebben we eeuwen ervaring.”

De klokkengieterij en het bijbehorende museum zijn elke werkdag en op zaterdag geopend. Met een beetje geluk zijn de gieters aan het werk, maar altijd kun je terecht in de souvenirwinkel voor een unieke bronzen deurbel voor thuis.

Gemütlich bier

Iets minder lang dan 400 jaar bestaat de Kristallbrauerei van bierbrouwer Jos Moser (55). In 1980 begon hij samen met zijn broers een brouwerij in het bergdorpje Alpbach, op ongeveer 60 kilometer van Innsbruck. Eerder had de bierbrouwer een eigen bedrijf met zo’n 75 werknemers, maar hij was de drukte en „het gedoe van het grote bedrijf” zat. Sinds 2006 runt hij de zaak helemaal alleen. Vrolijk lachend laat hij nu zijn kleine brouwerij zien. „Hier brouw ik in mijn eentje ongeveer 70.000 liter bier per jaar. Dat doe ik met water uit deze regio, helemaal natuurlijk en zonder filter. Ik kan helaas nu niets laten zien, want ik heb een blessure, maar normaal werk ik altijd”, vertelt Jos, die zich met twee krukken tussen de grote ijzeren brouwvaten door manoeuvreert.

Een tijdelijke medewerker die helpt zolang Jos niet kan werken, zet glazen bierflesjes onder de tap van een van de biervaten. Goudgeel pilsener stroomt in de bruine flesjes, waarna een machine op ieder biertje een glimmende kroonkurk duwt. Jos’ ”Mein Bier” wordt uiteindelijk verkocht in supermarkten en bierwinkels in de regio. Behalve hier kun je het enkel kopen in een speciaalzaak in München. „Mijn bier is gemaakt met ingrediënten uit de Tirolse aarde en afgestemd op de mensen uit deze regio die het drinken. De smaak is niet zo bitter als ander bier, maar gemütlich. Net als Tirol!” lacht Jos.

Iedere dag kun je bij de Kristallbrauerei langs voor een uniek biertje. Elke vrijdag maakt Jos Moser voor € 7,50 ook een halve kip voor je klaar. Vers van de grill. kristallbrauerei.com

Alles van glas

Een stukje bergafwaarts, aan de oever van de Inn, ligt Rattenberg. Het kleinste stadje van Oostenrijk heeft een bloeiende handelsgeschiedenis vanwege de ideale ligging aan het water. Die handelsgeest uit zich vandaag de dag vooral in de glasblaaskunst. Overal in het piepkleine Rattenberg zitten winkels met de meest sierlijke glazen kunstwerken. Hannes Kisslinger (52) is eigenaar van een van die glaskunstbedrijven. Kisslinger Kristall-Glas is al sinds 1820 in de familie en het bedrijf biedt een kijkje in het glasblaasproces. Hannes: „Iedereen kan onze werkplaats bezoeken. Op sommige dagen geven we workshops waarin mensen een basisles glasblazen kunnen krijgen.”

Vanwege twee enorme ovens is het achter in de winkel warm genoeg om in een T-shirt te lopen. De smeltoven is met 1300 graden het heetst, maar ook de ‘afkoeloven’ kun je met 650 graden ook nog aardig warm noemen. Twee glasblazers zijn geconcentreerd aan het werk. Een van hen haalt met een tang en zijn blaaspijp een gloeiende oranje hoop kristalglas uit de smeltoven. „Nu kan hij het glas met zijn blaaspijp in de gewenste vorm blazen. Met de vrije hand, ze hebben vaak geen mal nodig”, vertelt Hannes. Uiteindelijk gaat het glas in de afkoeloven, want als het te snel koud wordt kan het breken. Het is een delicaat ambacht, dat ook best onder druk staat. „Glasblazen is arbeidsintensief en ingewikkeld om te leren. Onze glasblazers hebben al meer dan 25 jaar ervaring en leren nog iedere dag bij”, vertelt Hannes. Er is gelukkig hoop: de glasbewerkingsschool in het dorp Brixlegg, op een steenworp afstand van Rattenberg. Daar wordt de jeugd enthousiast gemaakt zodat, hoopt Hannes, zowel toeristen als inwoners van het traditionele ambacht kunnen blijven genieten.

Kisslinger geeft op aanvraag glasblaasworkshops waar je een eigen glaskunstwerk leert maken. De glaswinkel is vrijwel iedere dag geopend. kisslinger-kristall.com

Andere ambachten

Naast klokkengieten, bierbrouwen en glasblazen kun je in Oostenrijk nog veel meer ambachten bewonderen. Wat tips voor bijzondere adressen rondom Innsbruck en Alpbachtal.

Innsbruck