Cultuur & boeken

Taalcolumn: Tweede Paasdag op een zondag

Veenendaal kwam vorige week met een opmerkelijk bericht in het nieuws. Volgens een notitie van de fracties van VVD, D66 en BVH in de gemeenteraad van Utrechtse Heuvelrug mogen de winkels in Veenendaal open op feestdagen, behalve als deze op een zondag vallen. Een overzichtelijk lijstje sloot elk misverstand uit. Het was de toevoeging achter tweede paasdag, Hemelvaartsdag en achter tweede pinksterdag die voor hilariteit zorgde. „Indien deze dag op een zondag valt, moeten de winkels gesloten blijven”, stond er zwart-op-wit.

14 April 2017 16:30Gewijzigd op 16 November 2020 10:18
beeld iStock
beeld iStock

Die kans is uiteraard niet heel groot. Om precies te zijn even groot als de kans dat Pasen en Pinksteren op één dag vallen. Die uitdrukking wordt vaak gebruikt om aan te geven dat iets echt nooit zal gebeuren.

Op het concilie van Nicea werd in het jaar 325 vastgesteld dat Pasen zou worden gevierd op de eerste zondag na de eerste volle maan op of na het begin van de lente (21 maart).

Pinksteren valt op de vijftigste dag na Pasen – het woord is afgeleid van het Oudgriekse ”pentèkostè”, dat vijftig betekent. In liturgische kringen wordt de periode van Pasen tot Pinksteren wel aangeduid als vijftigdagentijd. Beide feestdagen kunnen daarom per definitie niet samenvallen.

Overigens bestaat ook de uitdrukking ”Als Pasen op een vrijdag valt”. Ook dat behoort niet tot de mogelijkheden. Wellicht kan hier het verband gelegd worden met Goede Vrijdag, die altijd aan Pasen voorafgaat.

Een vergelijkbaar gezegde is ”Op (of: met) sint-juttemis”. De volledige uitdrukking is: ”Met sint-juttemis, als de kalveren op het ijs dansen”. Sint-juttemis is volgens sommigen, zoals de taalkundige F. A. Stoett (1863-1936), de naamdag van een niet-bestaande heilige. Anderen denken dat het woord een verbastering is van ”Jodenmis”, ook al zo’n onmogelijke combinatie.

In het Nederlandse taalgebied zijn er nog veel meer (verouderde) uitdrukkingen die aangeven dat iets nooit zal gebeuren. Bijvoorbeeld: ”Als de klaver uit ’t veld is”, ”Als de paus een geus wordt” en ”Als er twee zondagen in de week komen”.

Ook in het buitenland zijn er talloze varianten te vinden. Duitsers zeggen bijvoorbeeld ”Wenn die Hunde mit dem Schwanz bellen” (als de honden met hun staart blaffen). Het Engels kent de uitdrukking ”When the moon turns green cheese” (als de maan in groene kaas verandert). En de Russen hebben het over: ”Kogda rak na gore svistnet i ryba zapoet” (wanneer de krab fluit op de berg en de vis begint te zingen). Pure poëzie.

Tweewekelijkse rubriek waarin de achtergrond van bekende en minder bekende uitdrukkingen wordt onderzocht.

RD.nl in uw mailbox?

Ontvang onze wekelijkse nieuwsbrief om op de hoogte te blijven.

Hebt u een taalfout gezien? Mail naar redactie@rd.nl

Home

Krant

Media

Puzzels

Meer