Cliënt houdt bij Fokuswonen zelf de regie over zijn leven

Het uitgangspunt van Fokus is dat mensen met een fysieke beperking of handicap zelf de regie over hun leven houden. Medewerkers van deze landelijke organisatie verlenen assistentie bij algemene dagelijkse verrichtingen, zoals aan- en uitkleden, toiletgang en eenvoudige verpleegtechnische handelingen. De cliënten wonen in Fokuswoningen en bepalen zelf wanneer, waarbij en hoe zij die hulp krijgen. Ze kunnen 24 uur per dag een beroep op medewerkers doen.

Een Fokusproject telt twaalf tot twintig woningen die verspreid liggen in een woonwijk of een ap- partementencomplex. Aan de buitenkant is niet te zien dat het om Fokuswoningen gaat.

Het concept is afkomstig uit Zweden. De aanduiding ”Fokus” komt van het gelijknamige Zweedse actualiteitenprogramma, waarin onder andere aandacht werd besteed aan het wonen van mensen met een zware fysieke beperking.

Fokus werd in 1974 in Nederland opgericht. Het eerste project ging vijf jaar later in Almere-Haven van start. Inmiddels zijn er 99 Fokusprojecten waar in totaal bijna 1400 cliënten gebruik van maken. Zij worden bijgestaan door zo’n 2400 medewerkers.

„Het is de vraag of er nog een honderdste project van de grond komt”, zegt communicatieadviseur Marcel Bellinga van Fokus. „In de jaren tachtig en negentig groeide Fokus sterk. Woningcorporaties konden voor de realisatie van Fokuswoningen een beroep doen op een subsidieregeling van het Rijk. Die regeling stopte in 2009, waarna de ontwikkeling van nieuwe projecten stagneerde. Met het huidige aanbod kunnen we goed in de behoefte voorzien. Mensen krijgen vaak relatief snel een woning.”

Een Fokuswoning is een aangepaste, rolstoeldoorgankelijke en gelijkvloerse woning met gemiddeld 25 vierkante meter extra oppervlakte. De huur loopt via een woningcorporatie. Ondanks het extra vloeroppervlak betalen Fokuscliënten de gewone huursom. De meeste woningen zijn erop ingericht dat er behalve de cliënt zijn partner of gezin kan wonen en dat hij een huisdier kan houden.

In alle Fokuswoningen zijn standaardaanpassingen gedaan, onder andere in de badkamer. Daarnaast heeft de keuken een in hoogte verstelbaar aanrechtblad. Via een alarm-intercomsysteem kan een cliënt de voordeur openen of contact leggen met de nabijgelegen ADL-eenheid, de uitvalsbasis van de Fokusmedewerkers. Individuele woningaanpassingen kunnen cliënten aanvragen bij het WMO-loket van hun gemeente of bij hun ziektekostenverzekeraar.

Martine van den Brink en Arjo Wijnhorst wonen in het project ”Harderwijk Stadsdennen” in Harderwijk (zie ook ”Betrokken medewerkers” en ”Genieten van vrijheid”). Ze waarderen het dat de veertien Fokuswoningen verspreid over de twee appartementencomplexen liggen. „We hebben niet meer contact met cliënten van Fokus dan met anderen.”

fokuswonen.nl

Genieten van vrijheid

Wie: Martine van den Brink. Ze trouwde in 2008 met Arie de Ruiter, een paar maanden nadat ze haar Fokuswoning in Harderwijk had betrokken. Harderwijk is voor haar bekend terrein, ze werd 45 jaar geleden in de flat schuin tegenover het appartementencomplex geboren. Al tijdens haar studie aan de pabo werd duidelijk dat werken voor haar niet haalbaar is. Desondanks is Van den Brink naar eigen zeggen tegenwoordig ontzettend druk, onder andere met de blog over koolhydraatarme voeding op dekeukenvanmartine.nl. Ze is blij via haar site iets voor anderen te kunnen betekenen.

Mogelijkheden en beperkingen: „Ik ben geboren met een destijds inoperabele hartafwijking, waarbij de hartklep tussen de twee rechterkamers niet is aangelegd. Daardoor kan het bloed niet op de normale manier worden rondgepompt. Na de geboorte sluit bij baby’s de opening tussen de twee bovenste hartkamers. Die bleef bij mij open, zodat er gelukkig een klein beetje circulatie was.

Mijn levensverwachting was circa acht jaar. De Franse hartchirurg Fontan bedacht echter een oplossing door buiten het hart om een verbinding tussen de rechterkamers te leggen. Ik onderging deze risicovolle ingreep op mijn zesde. Op mijn 16e en mijn 35e bleek opnieuw een operatie nodig. Dat ik ze overleefde was een gebedsverhoring.

Tegenwoordig moet ik regelmatig rusten en zuinig omspringen met mijn energie, anders word ik kortademig en ga ik meer vocht vasthouden. Gelukkig ben ik gezegend met een positief karakter, maar ik beleef desondanks moeilijke momenten. Ik heb veel steun aan mijn geloof, want ik weet dat mij een betere toekomst bij God wacht.”

Waarom een Fokuswoning? „Vanwege de zorg op afroep. Ik heb dagelijks hulp nodig bij het douchen en het omkleden, maar ik kan ook bellen om een kop thee te laten maken. Gemiddeld besteden de Fokusmedewerkers zo’n anderhalf uur per dag aan de zorg voor mij. Soms krijg ik hartritmestoornissen. Dan weten ze niet hoe snel ze hier moeten zijn om alles gereed te maken voor de rit naar het ziekenhuis. Nadat ik naar dit appartement ben verhuisd, hebben mijn ouders rust gekregen, want ze deden heel veel voor mij.”

Tevreden met de zorg? „Ik waardeer de betrokkenheid van de medewerkers enorm. Ze dringen er soms zelfs op aan dat ik vaker bij hen aanklop. Bij nieuwe mensen moet ik de neiging onderdrukken om mij niet te verantwoorden voor het feit dat ik hulp vraag. Aan de buitenkant zie je niets aan mij. Maar tijdens het douchen wordt bijvoorbeeld al snel duidelijk dat er iets aan de hand is. Ik loop dan blauw aan en mijn stem zwakt af door het zuurstoftekort.”

Wat als er geen Fokuswoningen waren? „Dan zou ik op een andere manier thuiszorg nodig hebben of naar een verpleeghuis moeten. Niet alleen vanwege de kans op hartritmestoornissen, maar ook omdat er de nodige dagen zijn waarop ik veel hulp nodig heb. Dat mijn man veel doet, merk ik pas goed als hij er een paar dagen niet is. Dan laat ik de medewerkers van Fokus soms mijn ontbijt klaarmaken, de afwasmachine uitruimen en de gordijnen ’s avonds dichtdoen. Kleine dingen die mij veel energie kosten.”

Betrokken medewerkers

Wie: Arjo Wijnhorst (35). Hij verhuisde vaak, omdat zijn vader predikant is. Negen jaar geleden streek hij in Harderwijk neer, waar hij een Fokuswoning huurt. Hij trouwde vier jaar geleden met Imke. Het echtpaar heeft geen kinderen en zit in een adoptietraject. Wijnhorst werkt vier dagen per week in Amstelveen als projectmedewerker bij het Fonds Gehandicaptensport. Hij draagt er verantwoordelijkheid voor het project Uniek Sporten. Daarbij worden letterlijk en figuurlijk zo veel mogelijk drempels weggehaald om mensen met een beperking te kunnen laten sporten en bewegen. Zelf doet Wijnhorst aan rolstoelhockey.

Mogelijkheden en beperkingen: „Ik ben geboren met SMA ofwel spinale musculaire atrofie. Dit zorgt voor verminderde spierkracht. Daardoor kan ik bijvoorbeeld niet lopen en ben ik aangewezen op een elektrische rolstoel. Hulp is onder andere nodig bij het in en uit bed gaan, de toiletgang en het pakken van zwaardere dingen.

Ik ben dankbaar dat mijn situatie stabiel is. Dankzij dagelijkse training gaat mijn longfunctie zelfs iets vooruit. Ik kijk vooral naar de vele dingen die ik wél kan, zoals autorijden. Het geloof is een steun voor mij. Dat ik bijvoorbeeld geen antwoord krijg op de vraag waarom ik in een rolstoel zit, is niet zo erg. Ik weet dat God een goed plan met mij heeft. In dat vertrouwen leef ik.”

Waarom een Fokuswoning? „Ik heb bewust voor dit appartement gekozen. Fokus biedt zorg op maat en is 24 uur per dag op afroep beschikbaar. Die flexibiliteit en vrijheid spreken mij enorm aan. Natuurlijk sta ik regelmatig op een vaste tijd op, omdat ik naar mijn werk moet. Maar er zijn ook dagen waarop ik niet van tevoren weet hoe laat ik uit bed kom. Bij Fokus is het niet nodig om –zoals in de thuiszorg gebruikelijk– op bepaalde tijden thuis te zijn. Als het bij vrienden lang gezellig is, kan ik gewoon blijven zitten. Ik hoef mijn leven dus niet aan te passen aan de zorg, maar ik bepaal zelf hoe die zorg eruitziet.”

Tevreden met de zorg? „Ja, na ons trouwen zijn we hier bewust blijven wonen. Fokus biedt, ondanks de aanwezigheid van Imke, het leeuwendeel van de zorg. Daar zijn we blij mee, want Imke is mijn vrouw en niet mijn verzorgende. Ze neemt soms een stukje zorg over, maar alleen als we dat samen plezierig vinden.

Wanneer ik iets niet fijn vind, voel ik mij vrij om dat tegen de desbetreffende Fokusmedewerker te zeggen. Sowieso heeft iedere cliënt van Fokus een contactpersoon waarmee hij desgewenst dingen kan bespreken.

Ook Fokus heeft de afgelopen jaren moeten bezuinigen. Daarbij hebben ze de zogeheten handen aan het bed ongemoeid gelaten. Ik heb dus niets van die bezuinigingen gemerkt. Andere zorginstanties kunnen daar een voorbeeld aan nemen.”

Wat als er geen Fokuswoningen waren? „Als ik nog ongetrouwd was, zou ik in een zorgcentrum moeten gaan wonen. Met enkel thuiszorg red ik het niet, omdat ik bij te veel dingen hulp nodig hebben. Ook bij kleine handelingen, zoals drinken pakken. Zonder Fokus zou Imke veel meer moeten bijspringen dan nu het geval is.”