Enkele decennia geleden was de houding ten opzichte van mediagebruik in een flink deel van de gereformeerde gezindte overzichtelijk. De beste weg was onthouding: de tv hield je maar beter buiten de deur en de radio gebruikte je kritisch. Cultuur bewoog zich tussen Asma en Zwart, en dan had je het wel gehad. Maar tijden veranderen. De gemiddelde refojongere loopt nu op zak met veel van wat vroeger verfoeilijk werd gevonden. De smartphone, het alter ego van veel jongeren, is immers tv, radio, internet, telefoon, fototoestel etc. ineen. Asma en Zwart zijn vervangen door Netflix, Call of Duty en Flikken Rotterdam. De tijd heeft ons ingehaald. Hoe moeten we hiermee omgaan?

De auteurs Steef de Bruijn en Henrieke van Dam schetsen heel concreet, eerlijk en confronterend welke impact de moderne media hebben op onze kinderen en, niet te vergeten, volwassenen. Het digitale leven van een gemiddeld 14-jarig meisje in refokringen is bijna niet voor te stellen. De auteurs geven een onthullend beeld van tien minuten uit het leven van Sophie. Ze komt van catechisatie. „Ho, de mobiel in haar hand trilt. Een nieuw appje. Sophie opent WhatsApp. 264 ongelezen berichten. Vooral in de WhatsAppgroep FreakyGirls wordt veel gepraat. Nee, what?! Sanne heeft een jongen ontmoet via Instagram en hij heeft haar mee uit gevraagd. „POST A PIC!!”, stuurt Sophie in hoofdletters. Ze wil nu meteen een foto zien. (…) Haar schermpje toont de ene pop-up na de andere. Haar duim gaat naar Instagram, ze leest enkele privéberichten. Sophie scrolt door de nieuwste foto’s en liket hier en daar een filmpje. Onno trekt een serie gekke gezichten voor de camera en Anna-Louise showt haar nieuwe jurkje. (…) Sophie wijzigt de thumbnail van de video die ze twee uur geleden gepost heeft. Misschien wordt hij nu verder geliket. Ze houdt haar mobiel voor zich en maakt een selfie. „Drukke avond! #Moe #Cath.” Snel even Snapchat verder lezen. Naar WhatsApp. Inmiddels 383 berichten. Scrollen en alleen de laatste berichten lezen maar. Eerst trouwens naar de NOS-app. Kijken hoe het gaat met de Olympische Winterspelen. Moeder wil even praten. „Waar ging de catechisatieles over? Was de dominee al weer beter? Joh, ik praat tegen je. Doe die mobiel eens weg.””

„Doe die mobiel eens weg!” Wie herkent het niet? Het is niet vreemd dat er stemmen opgaan om maar terug te gaan naar de onthouding die onze gezindte lang kende ten opzichte van bijvoorbeeld de tv. De auteurs vinden dit om goede redenen geen begaanbare weg en zetten in op mediawijsheid. Dit doen ze via het zogenaamde Media Attitude Model. Een inspirerend en concreet model, weergegeven in cirkels van posities en attitudes. De auteurs zien het attitudemodel als het voertuig om bewustwording en zelfdiscipline te organiseren. Ze hebben de media-attitude van volwassenen (met al hun inconsistenties) en kinderen goed door, soms zo goed dat het bijna steriel overkomt.

Na het lezen van het boekje ging het me dan ook wel duizelen. Hoeveel posities moeten we kiezen om een juiste weg te gaan als pelgrim in medialand? Pelgrim, burger, leerling en dienaar. En dat weer onderverdeeld in 24 attitudes, 6 attitudes per positie. Deze overdaad van attitudes kan schaden en de effectiviteit van het model in de weg staan. En dat zou beslist jammer zijn, want wie zal ontkennen dat attitudes als matigheid, zelfbeheersing, diepleren, liefde en trouw onbelangrijk zijn? Het zou mooi zijn als het model simpeler en handzamer werd. Het aanreiken van een routeboekje langs attitudes werkt niet, maar gezamenlijk nadenken over het model en de genoemde attitudes des te meer.

Naar mijn oordeel doen ouders, kerkenraden, scholen en verenigingen er goed aan om grondig kennis te nemen van deze inspirerende publicatie over een zeer serieuze uitdaging.

Boekgegevens

”Pelgrim in medialand”, Steef de Bruijn en Henrieke van Dam; uitg. De Banier, Apeldoorn, 2017; ISBN 978 94 029 0153 5; 43 blz.; € 12,95.