Herstel waarden en normen kan niet zonder aandacht voor levensbeschouwing
Nederlanders hebben het goed en krijgen het beter. Dat is de boodschap die premier Rutte aan het eind van zijn kabinetsperiode luid laat horen. En het is waar, economisch staat ons land er nu beter voor dan in 2012. Alhoewel, dat mag niet worden vergeten, er zijn nog tal van mensen in ons land voor wie het moeilijk is om de eindjes aan elkaar te knopen. Maar de gemiddelde Nederlander –wie dat dan ook is– mag niet klagen.
Toch blijkt uit onderzoek dat de Nederlander veel klaagt. Zorgpunten zijn: egoïsme, polarisatie, verharding en verruwing. Hij ziet de toekomst van de samenleving somber in. Velen vragen om meer aandacht voor normen en waarden.
Nieuw is dit alles niet. Meer dan tien jaar geleden pleitte toenmalig premier Balkenende ervoor om meer aandacht aan fatsoen te geven. Hij werd uitgelachen. Hem werd verweten terug te verlangen naar de tijd dat de spruitjeslucht je op de keel sloeg.
Inmiddels klinkt de echo van deze oproep bij bijna alle politieke partijen. Fatsoenlijk burgerschap moet weer meer aandacht krijgen. Mensen moeten weer meer betrokken op elkaar raken en voor elkaar zorgen.
Natuurlijk kan niemand hiertegen bezwaar maken. Dergelijke aansporingen moeten positief worden gewaardeerd. Ze zijn ook nodig, want er is zeker sprake van verontrustende tendenzen in de samenleving.
Wie echter pleit voor nieuwe aandacht voor waarden en normen moet niet vergeten dat deze nooit los te verkrijgen zijn. Ze komen voort uit een diepere laag: de persoonlijke levensovertuiging. Daar moet over gesproken worden.
Eeuwenlang zette het joods-christelijk denken een stempel op cultuur en maatschappij. Dat gold niet alleen voor de mensen die naar de synagoge of de kerk gingen, maar ook voor degenen die de kerkdeuren alleen van de buitenkant kenden. Op de bodem van dat historisch erfgoed waren normen en waarden ontwikkeld die door nagenoeg iedereen werden gedragen. Die gedachtewereld zorgde voor cohesie in de samenleving en droeg er in belangrijke mate aan bij dat mensen oog en zorg voor elkaar hadden.
Na de Tweede Wereldoorlog sloeg de secularisatie toe. En ze is nog niet ten einde, blijkens het CBS-onderzoek van deze week dat aantoonde dat steeds minder jongeren naar de kerk gaan.
Die leegloop van de kerken werd vooral door liberalen en libertijnen toegejuicht. Zij waren er warm voorstander van dat mensen zelf hun keuzes maakten, en niet de voorgeschreven lijn van kerk of synagoge volgden. Wie mensen stimuleert om vooral eigen keuzes te maken, moet er niet gek van opkijken dat ze hun eigen levensbeschouwelijke visie ontwikkelen – niet gehinderd door tradities en dogma’s. Dat bevordert het eigenzinnig –lees: egoïstisch– gedrag. Inderdaad, het „grote dikke ik”, waar Rutte zozeer tegen waarschuwt.
De samenleving verlangt meer aandacht voor waarden en normen, voor respect en aandacht voor elkaar. Wie dat wil, zal eerst en vooral moeten werken aan een herstel van het levensbeschouwelijk fundament.
