Het Lekkanaal bij Nieuwegein zit krap in z’n jasje. Rijkswaterstaat moet daarom het kanaal verbreden en een derde kolk aanleggen bij de Prinses Beatrixsluis. Drie kazematten, een schutsluis, een duikerhoofd en twee palengroepen moeten daarbij het veld ruimen.

„De verhuisoperatie van de bunker is uitzonderlijk”, zegt woordvoerder Theo de Lange van Rijkswaterstaat. Door het gewicht én door de omvang. „Het gebeurt niet vaak dat zulke zware objecten worden verplaatst. Meestal worden ze gesloopt.”

Rijkswaterstaat verhuist als eerste kazemat Vreeswijk-Oost. De bunker weegt zo’n 1200 ton, 1.200.000 kilo. Hijsbedrijf Mammoet pakt de bunker met een enorm draagportaal beet, tilt de betonnen kolos op en schuift ’m 150 meter over een zwaar verstevigde rijbaan naar z’n nieuwe plek.

Aannemerscombinatie Sas van Vreeswijk –Heijmans, Besix en Jan de Nul– verplaatst de kazematten, palengroepen en het duikerhoofd één voor één. „Geen sinecure”, beaamt Jacco Kwakman, omgevingsmanager bij Sas van Vreeswijk.

Waterlinie

De kazemat is onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW). Het verdedigingswerk, aangelegd vanaf 1815, was bedoeld om de regio blank te zetten tegen oprukkende vijandelijke troepen. Het historische verdedigingslinie –een uniek stukje Nederlandse geschiedenis– is daarom een rijksmonument. Bovendien staat de NHW op de nominatie voor de Unesco Werelderfgoedlijst.

Rijkswaterstaat heeft speciaal toestemming moeten vragen voor de verplaatsing van de kazemat, vanwege de beschermde status van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, de bestuurlijke Liniecommissie en het onafhankelijke kwaliteitsteam van de Nieuwe Hollandse Waterlinie hebben uiteindelijk groen licht gegeven.

Rijkswaterstaat heeft nog even overwogen de drie kazematten opnieuw in te graven in de nieuwe dijk langs het Lekkanaal. „Dit zou echter de schijn van geschiedvervalsing wekken.” Daarom is besloten de betonnen bouwwerken 150 meter verderop neer te zetten. Los in het landschap.

„We plaatsen de kazematten terug als gevonden voorwerp”, licht De Lange van Rijkswaterstaat toe. ”Objets trouvés”, heet zoiets in vaktermen. Doordat de bunkers op hun nieuwe locatie gekanteld zijn, moet voor het publiek duidelijk zijn dat ze niet op hun oorspronkelijk plek liggen maar ooit van hun bed zijn gelicht.

De historische objecten liggen straks „als museumstukken in een elegante reeks langs het kanaal.” Wandelaars en fietsers kunnen de bunkers vanbuiten bekijken. Binnen een kijkje nemen, is er niet meer bij. „Deskundigen hebben de kazematten onderzocht. Binnenin is er niets meer te zien.”

Het verplaatsen van de 1,2 miljoen kilo wegende bunker –plus andere bouwwerken– kost 1,2 miljoen euro. Een fors bedrag, realiseert De Lange zich. „Slopen blijkt echter net zo duur te zijn. Bovendien komt bij sloop de status van werelderfgoed in gevaar. Cultureel erfgoed is ook wat waard.”

Bij de hijs- en verhuisoperatie komt een sterk staaltje techniek kijken. Het kan misgaan, erkent De Lange. „Zonder risico is het nooit.” Het hijsongeluk bij Alphen aan den Rijn van augustus 2015 ligt nog vers in het geheugen. De aannemer heeft daarom dinsdag een generale repetitie gehouden. „We hebben er alle vertrouwen in dat het goed gaat. Mammoet is zeer gespecialiseerd in dit soort spektakels.”

Uitkijkzone

NIEUWEGEIN (RD). Rijkswaterstaat en bouwcombinatie Sas van Vreeswijk maken woensdag een feestje van de verplaatsing van de kazemat bij Nieuwegein.

De verhuisoperatie bij industrieterrein Het Klooster in Nieuwegein kan tussen 8.00 en 15.00 uur worden bijgewoond. Rijkswaterstaat richt op de Lekdijk een uitkijkzone in. Militairen in tenue uit de Eerste Wereldoorlog geven rond 9.15 uur met een saluutschot het startsein. ’s Ochtends is er het meeste te zien. De kazemat moet rond lunchtijd op z’n plek arriveren. Bezoekers kunnen oud-Hollandse spelletjes doen en exposities bezichtigen. Zeemanskoor Brulboei luistert het festijn op. Rijkswaterstaat verwacht zo’n 500 tot 800 bezoekers en 700 leerlingen van basisscholen uit Nieuwegein.