Het was een aanzet tot de Reformatie in de Zwitserse stad. Prof. dr. H. van den Belt, buitengewoon hoogleraar gereformeerde godgeleerdheid aan de Groningse universiteit, haalde het voorval dinsdagmiddag aan tijdens het scholierensymposium van Refo500 dat de universiteit samen met de Evangelische Hogeschool en de Protestantse Theologische Universiteit organiseerde. Tweehonderd jongeren luisterden in het EH-gebouw in Amersfoort naar Van den Belts lezing, gingen uiteen in workshops en bezochten vervolgens de Sint Joriskerk.

Vrijheid in het geding

Het ”worstincident” in Zürich was aanleiding tot een preek waarin Huldrych Zwingli aangaf dat vasten mag, maar niet moet worden opgelegd, en dat kerkelijke voorschriften het zicht op Christus niet moeten benemen. Na een dispuut koos de stadsraad Zwingli’s kant: terug naar de Bijbel, los van menselijke tradities.

Prof. Van den Belt belichtte de vrijheid die bij de Reformatie in het geding was. Vrijheid van godsdienst, geweten, meningsuiting, drukpers, onderwijs en vereniging.

„Pas op met het projecteren van onze ideeën over vrijheden op de situatie van eeuwen geleden”, zei de hoogleraar uit Woudenberg. Hij schetste de stellingname van degenen die zich keren tegen de naturalisten, die vrij denken te zijn: „Wil je echt vrij zijn, dan heb je geloof nodig dat er meer is dan de tastbare werkelijkheid. We zijn meer dan ons brein. Er is alleen vrijheid als Iemand daarvoor garant staat.”

Niet autonoom

We zijn niet geheel autonoom, zei prof. Van den Belt. „Zou je willen dat vrijheid zo doorslaat dat je grenzeloos mag doen waar je zin in hebt? Als het over vrijheid gaat, moeten we in gesprek blijven over de voorwaarden ervan. Als de Zoon je vrijgemaakt heeft, zul je echt vrij zijn.”

A. M. Adriaanse-Teeuw, bestuurslid van de CVHO –de protestants-christelijke afdeling van de Algemene Onderwijsbond– presenteerde de website reformatieenonderwijsnu.nl, die zij beheert. Daarna volgden workshops met thema’s als Spotprenten in de Reformatie, Valentijn met Calvijn, Luther tussen Oude en Nieuwe Testament en De vorming van de Engelse kerk.

T. E. M. Krijger besprak met een groep geïnteresseerde leerlingen hoe vrijzinnigen en neocalvinisten in de 19e en 20e eeuw zich de Reformatie ‘toe-eigenden.’ De vrijzinnigen zagen overeenkomsten met Luther in het teruggaan naar de bron en het verzet tegen kerkelijk machtsmisbruik. „De kloeke handhaving van de autonomie des gewetens maakt de onvergankelijke verdienste der Hervormers uit”, stelden de vrijzinnigen. Het ging Luther om de vrijheid van de geest; de modernen ook, vonden zij.

Kuyper

Luther beschouwde Jezus echter als God en Verlosser en dat deden de vrijzinnigen niet. Terwijl Luther met hun leervrijheid niet uit de voeten zou hebben gekund. „Men is van moderne zijde vooral tuk op den eerenaam van protestant”, maar ten onrechte, zei dr. A. Kuyper. Ook neocalvinisten beriepen zich op de reformatoren, en betwistten dat de vrijzinnigen, die tornden aan het Schriftgezag.

Is Luther de kerk uitgegaan of eruit gezet? wilde een leerling weten. Eruit gezet, gaf Krijger aan. „Luther wilde de kerk van binnenuit hervormen, maar kreeg de gelegenheid niet. Kuyper beschouwde Afscheiding en Doleantie als nieuwe reformaties.”